General
Full Entry
More

ADIM-3

Grammar
  • Formsadim, pleo, adinpleo
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -ere, -evi, -etum
Meaning Outline
  • I. propr. ad iustammensuram implere,complere.
  • II. transl.
    • 1. ad eventum perducere,aliquid praestare, exsequi; etiam addito:
      • a. + promissionem, promissum leges et traditiones prophetiarum sermonem verbum suum votum suum in effectum adduci
      • b.
      • c.
      • d.
      • e. eccl.
      • f. iur.+ compositionem condicionem contractum complementum iustitiae fidem fideiussionem inscriptionales
        • α. + ius iuri satisfacere
        • β. + ius suum obtinere, quod iure alicui competit
      • g. + modum et formam
    • 2. facere, perficere aliquid,tribuere
      • a.
      • b. + iter, peregrinationem, viam
      • c. + virtutem colere
    • 3. aliquem numerum efficere
      • α. + tres menses morari
      • β. + annus a-et praeterit
    • 4. + aliquem aliqua re aliquem aliqua re donare, cumulare (Vlg.)
      • α. + turpibus verbis conviciis obruere
      • β. + mentes alicuius animum confirmare
    • 5. iur. reddere,supplere (defectum)
    • 6. iur.+ pecuniam solvere aliquam summam pecuniae vel debitum vel quod alicuius debiti reliquum restat

Pełne hasło

AD-IM-PLEO s. ADINPLEO, -ere, -evi, -etum
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
[ gen. sg. gerund. de adimplendo
DŁUG. Hist. V p. 256 : facultas de adimplendo, quod conceperant.]
I. propr. napełniać,dopełniać,uzupełniać; ad iustammensuram implere,complere. Etiam in imagine: spiritu.
N.
gaudium a-re i. q. gaudio compleri
ListMił p. 72 (saec. XV medio): expectaui paulisper, et ecce magnum gaudium a-vi multis temporibus praestolatum.
II. transl.
1. spełniać coś, dotrzymywać czegoś, zadośćuczynić czemuś; ad eventum perducere,aliquid praestare, exsequi; etiam addito: effectu ( CodEp II p. 279 ) , in effectum ( StPPP VI p. 306 ) , ad integrum ( DŁUG. Hist. I p. 299 ) vel adv. : fideliter ( KodTyn p. 48 ; KodMp II p. XLIII ;et saepius), irrefragabiliter ( AKapSąd III p. 237 ) , plene ( StPPP IX p. 3 ) , sincere ( DŁUG. Op. p. 160 ) .
a. promissionem, promissum ( KADŁUB. p. 116 et saepius), leges et traditiones prophetiarum ( Tom. VII p. 400, a. 1525) , sermonem ( DŁUG. Hist. I p. 169 ) , verbum suum ( AGZ IX p. 81, a. 1457) , votum suum ( ArPrawn V p. 414, a. 1389 et saepius) etc.; pass. spełniać się; in effectum adduci
KomKadł p. 499 : in principem traditionis prophetia a-ta fuit.
*SSrSil IX p. 287 (a. 1468) : credens, quod desiderium eius a-bitur.
NIC. BŁ. Serm. I p. 20 : nullus alius praeter Christum apparuit, in quo ista prophetia esset a-ta.
b. consilia ( Tom. III p. 293, a. 1514) ; iussa ( KodMp II p. XLIII, a. 1274) ; mandata ( KodKKr I p. 68, a. 1256 et saepius).
c. alicuius desiderium ( FormJ p. 5 ) ; petitionem ( DŁUG. Hist. V p. 38 ) ; precem ( KodKKr I p. 68, a. 1256) ; spem ( CALLIM. Hist. p. 46 ) ; voluntatem ( STAN. OFM p. 783 et saepius).
d. debitum ( DŁUG. LibBen I p. 483 ) , homagii et oboedientiae prae stitionem ( RHist III p. 335, a. 1510) ; munus ( *CodEp III p. 227, a. 1475) ; ; officium ( HUSSOW. p. 65 v. 77).
e. eccl. horas canonicas ( StSyn III p. 18, a. 1320) ; ieiunium ( KodKWil II p. 740, a. 1419) ; missas ( DŁUG. LibBen I p. 217 ) ; paenitentiam ( AKapSąd II p. 706, a. 1502 ; JusPol III p. 449, a. 1519). ;
f. iur. t. t. compositionem ( ZabDziej II p. 580, a. 1489) ; condicionem ( HENRIC. p. 179 et saepius); contractum (Acta Off. Crac. ap. IANIC. p. 304 ) ; complementum iustitiae ( CodEp III p. 63, a. 1453) ; fidem ( ArPrawn I p. 157, a. 1444) ; fideiussionem ( StPPP IX p. 3, a. 1407) ; inscriptionales
( KsgMaz II p. 13, a. 1424 : Przedbor ... t. ([i. e. tenetur)] inscriptionales a-re «zapiss» super quatuor sexagenas)
; libertates ( KodTyn p. 48, a. 1268) ; obligationem ( ArPrawn I p. 157, a. 1444) ; ordinationem ( KodMp II p. 239, a. 1318) ; satisfactionem ( AGZ XIX p. 278, a. 1479).
N.
α. ius zadość uczynić wymaganiom prawa; iuri satisfacere
KsgCzer p. 172 (a. 1417) : debet ius terrestre a-re pro Venceslao kmethone.
KsgMaz II p. 197 (a. 1426) : Stephanus ... contra Jaszkonem ... quia non fecit ius, et sibi debet a-re ius pro quo super ipsum egit.
β. ius suum objąć wzgl. wykonać swoje prawo (np. prawo odkupu); obtinere, quod iure alicui competit (v. gr. ius redimendi)
ZabDziej I p. 85 (a. 1470) : ius suum … a-re alias «ogancz».
N. constr. c. inf.
ArPrawn X p. 451 (a. 1415) : si ... dnus Jaszco ... 70 m. praedictas solvere non a-verit, prout se obligavit ... debet ... respondere in ... iure castri Cracov.
g. modum et formam
KodUJ IV p. 113 (a. 1532) : nos ... in talibus modum et formam servare solitam cupientes a-re.
2. czynić coś,wykonywać,świadczyć; facere, perficere aliquid,tribuere
a. labores (( Visit. p. 264, a. 1511) ; ; onera ( ŁASKI LibBen I p. 584 et saepius); servitium ( KodMp II p. 236, a. 1317 et saepius).
N. constr. c. dat. personae
KodMp (ib.): alia seruicia, utpote honores et vtilitates nec non legaciones quascunque ... nostri sculteti nobis ... tenentur a-re;
in aliquo
KodKWil I p. 205 (a. 1444) : ea, que voluntas principum ... ex gratitudinis animo in subditis a-re decreverat.
N. locut.
dies, hebdomadam wykonać prace przypadające na pewne dni lub na pewien tydzień; debitos labores singulorum dierum vel hebdomadum perficere
KsgMaz II p. 168 (a. 1426) : Dobroslaw incola ... t. (i. e. Tenetur ) ... saepes ... reformare et dies a-re ad festum Nativitatis.
DŁUG. Op. p. 252 : nec se ut dominam ... sed servilem personam … exhiberet (Cunegundis sc. ), ita ut etiam hebdomadam illam ex ordine contingentem a-ret praestando sororibus obsequia.
b. iter, peregrinationem, viam
VAdAnt I p. 179 : (Adalbertus ) iussum iter a-re maluit.
*Theiner I p. 552 (a. 1353) : sine quibus peregrinationem huiusmodi commode a-re non posses.
c. virtutem praktykować,uprawiać; colere
PEREGR. fol. 74a : quarta virtus fuit humilitas, quam ipse ferventissime a-vit.
Sensu parum perspicuo
TPaw III p. 190 (a. 1391) : Andreas Othal ruit sex marcas contra Paulum, quia debet viam a-re pro omnia ipsius patris.
3. sięgać jakiejś liczby,wynosić; aliquem numerum efficere
GALL p. 418 : Pomerani quatuor legiones militum in arma ducebant, Kasimiri vero milites ne unam dimidiam a-bant.
N. locut.:
α. tres menses odczekać; morari
RFil XXVIII p. 297 (a. 1390) : mandaverunt, quod virginem traducere Mariam non deberet, donec post tractatum illum tres menses a-ret.
β. Intrans. annus a-et rok upływa; praeterit
KsgPrzem I p. 273 (a. 1440) : Petrus ... ortum remittit in manus. .. Clementis elapssis duobus annis, quando a-bunt duo anni.
4. aliquem aliqua re obdarzyć kogoś czymś,obsypać; aliquem aliqua re donare, cumulare (Vlg.)
MPVat III p. 83 (a. 1308) : alios pannis ac aliis muneribus a-vit.
N. locut.:
α. turpibus verbis obrzucać obelgami; conviciis obruere
KodWp V p. 464 (a. 1428) : fideiussores habebunt potestatem nos maledicere et turpibus verbis a-re.
β. mentes alicuius pokrzepić kogoś; animum confirmare
DŁUG. Op. p. 220 : aegros ... visitavit (Cunegundis sc. ) ... consiliis sublevavit, largitionibus singulorum mentes a-vit.
5. iur. oddać,uzupełnić (brak); reddere,supplere (defectum)
StPPP VIII p. 803 (a. 1400) : Christina promisit unum aceruum de feno ... Nicolao ... propriis laboribus a-re.
ArPrawn X p. 424 (a. 1414) : Nicolaus debet Johanni ... partem ipsius hereditatis ... plenarie ... a-re, si aliquid tenet contra ius et iustitiam.
KsgŁawKr p. 121 (a. 1375) : defectum, si quem...haberet, oleniter a-re.
N.
necessitatem
Tom. VII p. 52 (a. 1524) : cum ... iste pecunie nunc in uno loco fuissent, omnes istas necessitates s. mtas vra nunc a-ret ex eis.
6. iur. pecuniam zapłacić,dopłacić; solvere aliquam summam pecuniae vel debitum vel quod alicuius debiti reliquum restat
KodWp III p. 759 (saec. XIV ineuntis): et dictam pecuniam cuicumque predicti comites dare preceperint, dominus Nicolaus paratus est a-re.
KsgŁawKr p. 16 (a. 1367) : si vero minus solverit, predicti ei ... parata tenebuntur cum pecunia a-re.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)