- F.
- Th.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- A.
- H.
CIOŁ. Lib. II p. 197 : in acto;acc. pl. actos
ModlWW p. 25 : mores, actos et vitam meam corrige;
ib. p. 38 : mores componat, actos probet.]
I.
propr.
concr.
1.
droga polna, szczególnie służąca do pędzenia bydła;
via agraria, qua armenta duci solent.
2.
wygon, pastwisko; ager
pascuus
KodWp I p. 261 (a. 1251) : usque ad sylvulam fabri (termini tendunt sc. ) per a-us pecudum Henrichsdorffiensium ad paludem longam.
CorpJP IV p. 175 (a. 1525) : terras ... damus et concedimus ... cum omnibus... pascuis, pratis, a-bus.
II.
transl.
1.
czynność,postępowanie, zajęcie;
actio, agendi ratio,
negotium.
N.
formulas:
a.
c.
gen.
belli (
*SSrSil VII
p. 191
)
, fidelitatis (
PP II
p. 18
)
, forisationis (
ib.
p. 179
).
b.
c.
adi.
hierarchicus (
KodUJ II
p. 178
;
NIC. B.
Serm. I
p. 414
)
;, militaris (
GALL
p. 415
;
CodVit
p. 38
;et saepius), naturalis (
NIC. BŁ. Serm. I
p. 38
)
, presbiteralis (
AKapSąd III
p. 20
)
, sacerdotalis (
AKapSąd III
p. 39
).
2.
czyn, uczynek, postępek, występek; factum, opus,
facinus
(syn.
gesta
KodMp III p. 223, AKapSąd
II
p. 235
;
; gestus
AKap
p. 94
;
; opus
CodEp II p. 371 ). N. locut.: a-us exteriores (CodVit p. 107 ) , humani ( KodWp I p. 80 et saepius),virtuosi ( Lites II p. 366 ; KodMp I p. 493 ), ; a-us meritorius ( KodWp III p. 509 ; ConcPol IV p. 138 ). ;
N.
constr. c. gen.:
a.
subst.
a-us turpitudinis (AKapSąd II p. 589 ) , virtutis ( ConcPol IV p. 138 ).
b.
gerundii a-us agendi (
VITELO Opt.
p. 118
).
3.
in a-u, a-u
adv.
w momencie spełnienia, wykonania czegoś, właśnie,
w obecnej
chwili,istotnie; dum aliquid fit,in
prae
senti, re ipsa
Lites I p. 358 (a. 1339) : quos testis ... non vidit interfici a-u, sed postmodum vidit eos mortuos.
PrzywKr p. 6 (a. 1360) : pro trecentis viginti marcis ... a-u iam pagatis et integraliter persolutis vendiderunt.
DŁUG. LibBen III p. 99 : in a-u et effectualiter.
AKapSąd III p. 269 (a. 1499) : tunc in a-u presidens.
N.
locut.:
a-u presbyter, sacerdos, studens
etc.
rzeczywisty ksiądz, student itp.
; qui presbyteri, sacerdotis,
studentis officia vere obit
KodKKr I p. 201 (a. 1335) : statuimus ... quatenus ... nulli alteri conferatur (capella sc. ) nisi a-u sacerdoti.
KodMp IV p. 305 (a. 1435) : pro viccarijs canonicalibus a-u presbiteris.
AKapSąd III p. 210 (a. 1525) : quod ille sit scholaris et a-u studens.
4.
to, co w jakiejś rzeczy działa,jest czynne, siła, energia;
id, quod in aliqua re agit,
vigor, vis.
N.
locut.:
a-us lucis
VITELO
Opt. p. 61, id. Persp.
p. 152
;
; lucidi
id. Opt.
p. 161
;
; luminis
ib.
p. 191
.
5.
carnalis, illicitus, matrimonialis, venereus
et
abs.
akt płciowy; copulatio
AKapSąd III p. 233 (a. 1431) : pro a-u carnali faciendo.
Ib. II p. 186 (a. 1453) : Iacobus ... ab ea a-um carnalem petebat.
6.
obrzęd;
caerimonia
Dogiel I p. 23 (a. 1471) : in a-u solennis inaugurationis regiae.
DŁUG. LibBen I p. 270 : quod ... psalteristae ... publicis et ordinariis ... ecclesiae ... intersint a-bus.
III.
akt, część utworu dramatycznego; pars quaedam tragoediae
aut comoediae.
IV.
rhet. sposób
wypowiedzenia, przedstawienia jakiejś
rzeczy; modus eloquendi, actio
BRUNO Qfr. p. 388 : si pauper ingenio, nullus in a-u, male bona dico, ignoscite.
V. phil. t.t. akt (opp. potentia, habitus).
VI.
iur.
t.t.
1.
iudicialis, iudiciarius
et
abs.
czynność urzędowa, szczególnie
sądowa, postępowanie sądowe, pewien
etap sprawy, rozprawa;
negotium forense, actio, causa iudicialis,
terminus
Lites I p. 279 (a. 1339) : testis ... fuit ad omnes a-us in dicta causa, dum tractabatur et agitabatur.
Dogiel V p. 128 (a. 1425) : omnis iuris ordo seu a-us iudicialis ... praecludatur.
StPPP VI p. 230 (a. 1523) : cum ... dilatio termini sit a-us iudiciarius.
N.
locut.:
a-us acticare
AKapSąd III
p. 163
;
; facere
Lites I
p. 35
;
;
gerere
ZabDziej II p. 142, StPPP III
p. 62
;
;
observare
AKapSąd III
p. 163
;
; ratificare
ib.
p. 159
; recolligere
ib.
p. 163
;
; tenere
ib.
;
a-us diaetae
Tom. I
p. 83
;
; terminorum
AGZ XV
p. 400
;
;
ad a-um comparere
ARect II
p. 11
;
; procedere
DŁUG. Hist. III p. 181, AGZ XIX
p. 568
;
; a-um stare
składać zeznanie przed sądem; lege interroganti
respondere
ZabDziej I p. 270 (a. 1546) : eodem iudicio ... Elizabeth ... personaliter non stetit a-um.
2.
prawo do pewnego specjalnego
traktowania, przywilej;
privilegium
ZapSądWp p. 66 (a. 1401) : demonstravit … quod ... esset verus nobilis ... et omnes a-us nobilitatis habet.
StPPP VII p. 607 (a. 1439) : eundem Marcissium verum esse nobilem et dignum quorumlibet a-uum nobilitarium ... adiudicauimus.
3.
godność,urząd;
munus, magistratus
StPPP III p. 16 (post a. 1454) : cum singula officia suis sint a-bus deputata, statuimus ... quod nullum palatinum ... in capitaneum praeficiemus,cf. JusPol p. 272, ŁASKI ComPriv fol. 92b .
4.
concr. dokument,
akt,pismo urzędowe;
scriptum, litterae a magistratu confectae
AKapSąd II p. 27 (a. 1417) : iuxta formam iuramenti ... alias in a-u anteprecedenti immediato in prothocollis ... expressam.
Ib. I p. 369 (a. 1440) : ita iuravi ... prout continetur in a-u superiori.
Ib. III p. 183 (a. 1514) : me Fabiano, huius a-us scriba.
N.
locut.:
liber a-uum (
APozn II
p. 255
)
; in praesentia a-uum et in praesentia ministerialis
(
AGZ XIX
p. 159
)
; de a-u et data in ...
sporządzone i datowane
w...; actum et datum in
...
CorpJP III p. 16 (a. 1507) : sequuntur decreta iudicii curiae regalis de a-u et data Viznae 16 Junii; re et a-u aliquid faceredokonać czegoś faktyczniei formalnie, z zachowaniem wszelkich formalności; actionem aliquam omni ritu servato absolvere
Lites I p. 135 (a. 1413) : procurator nullum re et a-u presentavit liberando, sed tantum verbo manumisit.
CodEp I 1 p. 102 (a. 1438) : debitum fidelitatis a-u et re praestare homagium.
5.
sądownie przyznane stronie prawo wyznaczenia spornych
granic; facultas indicandi limites,de quibus
lis est,alteri partium adiudicata(cf.
ACTIO IV 4, ACTORATUS II, ACTOREITAS, ACTORIA)
StPPP VI p. 84 (a. 1515) : a-um reservando praedicto Ioanni ... in praedictis innovandis graniciebus (actoria alias «powoczsthwo») in et contra praedictum Stanislaum.
VII.
disputatorius, disputationis, doctrinarum, in aliqua doctrina
et
abs.
sobotnie i niedzielne dysputy, przede wszystkim na tematy z zakresu teologii i filozofii, obowiązujące
magistrów krakowskiego
uniwersytetu; disputationes quaedam imprimis de theologia et
philosophia,quae singulis diebus
sabbati et dominicae haberi et a
magistris Academiae Cracoviensis frequentari debebant
KodUJ I p. 28 (a. 1400) : ut ... magistri ... a-us doctrinarum liberius ... valeant exercere.
Ib. IV p. 78 (a. 1519) : senior … bursae ... unum duntaxat a-um seu disputationem ... in stuba ... bursae, lectionem vero in collegio ... legat.
N.
locut.:
a-us ordinarii
ARect I
p. 132
;
; a-us adimplere
ib.
;
celebrare
ArLit I
p. 174
;
; disputare
Concl.
p. 66
;
; exercere
KodUJ I
p. 28
;
; facere
ib. p. 97, ArLit I
p. 13
et saepius; intrare
ArLit I p.
99, KodUJ I
p. 48
;
; laborare
DŁUG. LibBen I
p. 247
;
; legere
KodUJ IV p. 78, DŁUG. LibBen I
p. 247
;
;
visitare
ArLit IV p.
12, ib.
p. 17
;
; in a-u esse
ArLit IV
p. 4
;
; per a-us laborare
Concl.
p. 5
.
uczestniczyć w dysputach;
disputationibus interesse;
a-u regens
LibProm p. VI (a. 1404) : dicitur ... a-u regens, quicunque ordinarie disputauerit in suo ordine et ordinarium legerit.