General
Full Entry
More

ABUTOR

Grammar
  • Formsabutor
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -i, -usus sum
Meaning Outline
  • I. male, perverse, nimium uti aliqua re (e. g. privilegio, libertate), perperam adhibere, neglegere aliquid (praescriptum), violare (rem sacram, mulierem), concubina uti.
    • a. + in aliqua re parere alicui rei, sequi aliquid (pravum animi impetum)
    • b. + libere aliqua re pluribus uxoribus a-i sibi indulgere in aliqua re plures uxores simul haberein pueros exardere malum inveteratum.
  • II. utendo consumere, profundere, dissipare (bona).
  • III. non uti, utendi facultate carere, uti desistere

Pełne hasło

AB-UTOR, -i, -usus sum
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • A.
[3. sg. ind. praes. abutentur
KodWp I p. 131 (a. 1233) : quia vero ... quidam hac concessione sive tollerancia nequiterabutentur ... statuimus etc
. ;part. perf. passiva significatione saepius usurpatur, sed etiam ind. praes.
AGZ VI p. 224 (a. 1496) : privilegium ... etsi in parte a-itur et frangitur, tunc in toto est fractum et annulatum].
I. źle,przesadnie coś stosować, nadużywać czego (np. przywileju, swobody), przekroczyć (przepis), znieważać (świętość), zniewolić (kobietę), żyć z kim w nieprawym związku; male, perverse, nimium uti aliqua re (e. g. privilegio, libertate), perperam adhibere, neglegere aliquid (praescriptum), violare (rem sacram, mulierem), concubina uti.
N.
constr.
a. in aliqua re dawać upust, folgować czemu (złej skłonności); parere alicui rei, sequi aliquid (pravum animi impetum)
NIC. BŁ. Serm. II p. 74 : tales (sacerdotes sc. ) ... in vanitatibus et turpitudinibus suis a-untur.
b. libere aliqua re używać sobie na czymś; sibi indulgere in aliqua re
DŁUG. Hist. V p. 253 : libere ... peragrantes tam spoliis quam incendiis villarum et oppidorum a-bantur;
pluribus uxoribus żyć w wielożeństwie; plures uxores simul habere
GALL p. 399 : (Mesco ) septem uxoribus a-batur.
DŁUG. Hist. I p. 139 : (Bohemi ) pluribus uxoribus ... a-bantur;
a-i pueris: uprawiać rozpustę z chłopcami; in pueros exardere
DŁUG. Hist. V p. 630 : adolescentum ... venustate praestantium cohortem pro gratissimo munere ad eunuchandum vel a-ndum: a-sum malum
zakorzenione zło; malum inveteratum.
II. zużywać, marnować, trwonić (majątek); utendo consumere, profundere, dissipare (bona).
III. nie używać, nie móc używać, przestać używać; non uti, utendi facultate carere, uti desistere
ArPrawn IV p. 242 (a. 1347) : De privilegio a-ndo. Cum ... lex decernat illos amittere privilegii auctoritatem, qui non utuntur in eo concessa sibi potestate, plures sunt ... ius Theutunicum habentes ... et tamen iure Theutunico ommisso tantum secundum ius Polonicum se regunt ... Statuimus, quod si in aliqua villa a-si sunt iure Theutunico, amplius per ius Theutunicum contra agentes non poterint se defensare.
MIECH. p. 370 : rex tametsi iam tunc usu dictionis a-retur, audita tamen relatione uictoriae, eliquat lachrimas.
CorpJP III p. 389 (a. 1519) : quia multae litterae et privilegia reperiri solent, partim a-sa, partim etiam incerta, statutum ... renovamus.
Cf. ABUSUS IV.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)