Ogólne
Pełne hasło
Więcej

EXCIDO-2

Gramatyka
  • Formyexcido
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere, -eidi, -cisum
Znaczenia
  • I.
    • 1. + (arbores, plantas, silvas exsecare, exscindere, amputare, abscindere, recidere
      • a. med. amputare.
      • b. + lapides, saxa effodere, eruere, excavare.
      • c. + pratum metere, secare
      • d. + luna excisa i. q. concava
    • 2. secando efficere
    • 3. dissecare, diffindere.
    • 4. aliquid (in aliqua re) incidere (etiam in imagine)
  • II.
    • 1. delere, destruere, evertere.
    • 2. exstinguere, radicitus tollere.

Pełne hasło

2. EXCIDO, -ere, -eidi, -cisum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • A.
[formae ind. perf. act. excisi et excissi:1. sg. excisi: RotKość p. 578 (a. 1428). 2. sg. excisisti : KsgGrWp I p. 282 (a. 1397). 3. sg. excisit: KodTyn p. 329 (a. 1451). 3. pl. exciserunt: PP VI p. 4 (a. 1429) ; excisserunt: KodMp IV p. 230 (a. 1426) . inf. excisisse: AKapSąd III p. 168 (a. 1513) . 2. pl. ind. plp. exciserant: StPPP XII p. 432 (a. 1502). 3. sg. con. plp. excississet ib. II p. 459 (a. 1440) .]
I.
1. wycinać, odcinać, obcinać, wyrąbać; exsecare, exscindere, amputare, abscindere, recidere (arbores, plantas, silvas sim.). Glossa Pol.
AGZ XVIII p. 87 (a. 1474) : quarta arbor est e-sa, alias «porobyone».
In imagine
CodEp II p. 434 (a. 1442) : guerre etenim ipse intrinsece, si vestre prudencie non e-entur sarculo, in magnam regna nostra conducent atenuacionem.
Praec.
a. med. amputować, wycinać,usuwać; amputare.
b. lapides, saxa wyrąbywać, wykopywać, wydobywać przez rąbanie; effodere, eruere, excavare.
Eodem sensu de sale in salisfodina
( KodMp IV p. 56, a. 1396 ; MIECH. Chr. p. 4 ).
c. pratum skosić; metere, secare
StPPP VIII p. 38 (a. 1381) : terminum ... habet pro XVI palis et pro capete asseris et pro prato e-so.
Visit. p. 359 (a. 1512) : non tenentur falcare seu e-re prata.
d. luna excisa wąski sierp księżyca; i. q. concava
ALBERT. p. 67 : luna ... apparet concava seu e-sa [(v. l.] exesa), et hoc circa quintum diem fere post coniunctionem.
Constr.
a. sq. ab. b. sq. de. c. sq. in c. abl.
2. wycinać coś z czegoś (w czymś), tzn. zrobić, utworzyć przez wycięcie; secando efficere, v. gr. attinentias wlg. «nassyeky» (cf. sqq.), columnam, cunabulum, effigiem, mausoleum, vas sim.
Constr. sq.
de vel in c. abl. Huc fortasse pertinet
KsgCzer p. 294 (a. 1424) : Martinus ... tenetur Johanni ... stubam e-re infra duas ebdomadas sub pena L fidejussa.
Inde
sensu latius transl. zmyślać; fingere CRIC. in
Tom. XV 1, p. 643 (a. 1534) : arbitror ... non ignorare illustrissimam dominationem vestram, ut... Anabaptistae miras e-ent tragoedias, qui omnia omnibus communia esse et nulli subesse volunt.
3. rozcinać; dissecare, diffindere.
4. wycinać coś w czymś; aliquid (in aliqua re) incidere (etiam in imagine).
N.
signa (insignia) wyciąć ciosny, tj.znaki graniczne na drzewach; signa arboribus finium notandorum causa incidere
AGZ II p. 174 (a. 1463) : pervenimus ... usque ad Zalesznye Czerepolye directe progressive per silvam et mericam insignia e-ndo et scopulos erigendo (ed. exigendo).
DŁUG. LibBen I p. 153 : in pratis et in quercubus positi sunt lapides aut signa e-sa, limites ostendentia.
Ita saepius.
Inde meton.
ripam, silvam naznaczyć ciosnami na drzewach; signis arboribus incisis definire
PP VI p. 4 (a. 1429) : rippam ... fluminis ... cum porcione silue ... quas Michael et Stephanus ... equitauerunt et e-serunt, alias «odyechali y odczossali».
II.
1. (res) zburzyć, zniszczyć, rozwalić; delere, destruere, evertere.
2. (homines) wyniszczyć, wyciąć (w pień); exstinguere, radicitus tollere.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)