- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- B.
- L.
- A.
- H.
- N.
I.
A.
de hominibus
1.
propr. mówić,mawiać; frequenter dicere,dicere solere (saec.XIV—XVI).
2.
transl.
a.
oświadczać; dicere, declarare
AGZ XIV p. 176 (a. 1445) : ego parte Elie Iudei velud procurator adversus Schachnonem ... propono atque d-o, quod ... Schachno ... sibi (i. Eliae ) triginta sexagenas latorum grossorum recepit.
b.
cum aliquo
ułożyć,umówić; condicere,convenire
AAlex p. 222 (a. 1503) : illud ... quod ... rex d-erat cum aliquibus Prussiae consiliariis.Cf. CONDICTO I 1.
c.
orzekać,rozstrzygać, wyznaczać; decernere,statuere,edicere
AConst p. 78 (a. 1279) : nullus clericus sententiam sanguinis d-et aut proferat.
TPaw III p. 545 (a. 1398) : id quod arbitri predicti inter partes ... tractaverunt, d-verunt et amicabiliter composuerunt.Ita saepius.
Syn.
concludere (
PrzywKr
p. 17, a. 1425)
, decernere, statuere, suspendere (
ArHist VI
p. 86, a. 1441).
Cf.
CONDICTO II 2.
d.
nazywać; appellare,vocare
AGZ V p. 196 (a. 1456) : cum omnibus dicte ville ... utilitatibus ... quibuscunque d-antur (nisi leg. dicantur) nominibus et vocabulis, specialibus sive generalibus.
e.
comoediam
wystawiać,przedstawiać; agere
RachDw I
p. 264 (a. 1548)
:
Italis staphieris, qui comediam Italicam coram sua maiestate d-arunt florenos 2.
B.
(de litteris) opiewać,głosić; edicere,continere,tenorem habere
KsgGrWp II p. 342 (a. 1400) : unam litteram d-ntem super centum marcis, aliam super sexaginta.
II.
1
. dyktować (do powtarzania); dicere quae repetantur,verbis praeire (saec. XIV—XV).
2.
dyktować (do napisania); dicere, quae scribantur (saec. XIII—XVI).
3.
dyktować (do wykonania),nakazywać; dicere quae peragantur, praecipere, monere.
Pro
subi.
ponuntur etiam
abstr.
,v.
gr.
aequitas rationis (cf.
infra 55) conscientia (
*KodKKr I
p. 228, a. 1344)
, ius (
KodMp III
p. 209, a. 1367
et saepius), iustitia (
KodWp I
p. 144, a. 1234
et saepius), ordo (iuris, rationis sim.
Lites I
p. 35, a. 1320
et saepius), poena (
PommUrk V
p. 126, a. 1313)
, ratio (
ArPrawn V
p. 517, a. 1517
et saepius), ), ratio iuris (
KodMp II
p. 54, a. 1234)
, sententia (
KodPol I
p. 85, a. 1261).
Constr.
a. abs.
(praec.
in
abl.
abs.
).
N. impers.
dictatur :
KodUJ I p. 11 (a. 1388) : iure communi in regno Poloniae d-atur: ... decimae dantur etc.b. sq. acc. c. inf. c. sq. quod :
StPPP III p. 62 : aequitas d-at rationis, quod iudices ... habeant suos executores.
III.
pisać, komponować,redagować; scribere, scribendo componere (saec. XV—XVI).