Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DELEO

Gramatyka
  • Formydeleo
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere, -evi, -etum
Znaczenia
  • I. propr.
    • A. + homines exstinguere, tollere, perdere.
    • B.
      • 1. (regionem, oppidum) destruere, evertere, devastare.
      • 2.
        • a. iur. antiquare, expungere. Praec. iur. skreślić zapiskę zamieszczoną w księdze sądowej; adnotationem aliquam in commentariis iudicii factam antiquare.
        • b. attritus, corruptus
      • 3. abstergere, tergendo auferre
  • II. transl.
    • 1. + fidem Christianam sollicitudinem superstitionem damnum tollere a. de Th. b. ex. exstinguere, pessum dare, abolere, v. gr. minui
    • 2. + acta vel instituta publica tollere, irritum reddere
    • 3. + peccatum remittere, absolvere

Pełne hasło

DELEO, -ere, -evi, -etum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • A.
I. propr.
A. homines zniszczyć,zgładzić, unicestwić; exstinguere, tollere, perdere.
Syn. et iuxta posita
ad mortem inducere ( KsgPozn p. 334, a. 1502) , profligare ( KodMp IV p. 347, a. 1440 et saepius), prosternere ( KodLit p. 115, a. 1410) .
Additur
a. abl. modi, v. gr. malis promissis ( KsgPozn p. 334, a. 1502) , poena suspendii ( CorpJP III p. 446, a. 1519) . b. locut. adv. , v. gr. ad internecionem ( KodMp IV p. 347, a. 1440 saepius), de hac vita ( KsgPozn p. 334, a. 1502 ; cf. Th. V 1, 436, 49 sqq.).
B. res
1. (kraj, miasto) zniszczyć, spustoczyć; (regionem, oppidum) destruere, evertere, devastare. Additur abl. , v. gr. incendio, spoliis.
2. scripta
a. usunąć (z tekstu), wykreślić, wytrzeć; antiquare, expungere. Praec. iur. skreślić zapiskę zamieszczoną w księdze sądowej; adnotationem aliquam in commentariis iudicii factam antiquare.
Syn. et iuxta posita
cancellare, exstinguere ( StPPP VI p. 230, a. 1523) , describere ( KodMp IV p. 180, a. 1421) , planare ( KsgRachKr II p. 107, a. 1394).
Opp.
inscribere ( PP III p. 142, a. 1446) .
Constr.
α. abs.
β. sq. acc. , v. gr. notam ( StPPP VIII p. 467, a. 1398) , inscriptionem ( APozn I p. 97, a. 1443 et saepius); simili sensu actum ( ib. p. 367, a. 1465), inde etiam pecuniam ( StPPP VIII p. 479, a. 1398) , penam ( ib. p. 309, a. 1389 et saepius). Quin etiam aliquem
ib. p. 69 (a. 1382): ad peticionem marsalconis est d-tus Swasko per mandatum dominorum.
Ib. p. 496 (a. 1398) : Andreas ... cum Nicolao ... debent d-ri de libro, quia sunt concordati.
Ita vulgo saec. XIV—XV. Cf. Th. V 1, 436, 47 sqq. Glossa Pol.
StPPP II p. 745 (a. 1468) : in citacione partis citate ... Gonssyorek est d-tus, alias «wyszkroban».
Constr. sq.
de, v. gr. de libro (cf. supra 33 et saepius saec. XIV—XV ; cf. ;Th. V 1, 436, 49 sqq.), de actis ( KsgCzer p. 330, a. 1425) , de regestro ( AKapSąd II p. 912, a. 1462) .
Additur
pro poenis :
TArch p. 16 (a. 1409) : Newstamp … d-atur de libro pro penis contra dominam de Tworzicow.
Simili sensu
de poenis (libri: StPPP VII p. 783, a. 1399 ; KodMp IV p. 180, a. 1420).
Item
a vitiis in regestro praescriptis ( KsgKaz p. 570, a. 1401).
b. part. perf. zniszczony, starty, niewyraźny; attritus, corruptus
Lites I p. 128 (a. 1339) : nec litere, que erant in circuitu, poterant legi, quia quasi d-te erant et depresse.
KodPol I p. 202 (a. 1349) : propter antiquitatem scriptura in eo privilegio erat caduca et d-ta.
3. zetrzeć; abstergere, tergendo auferre (v. gr. unctionem de fronte).
II. transl.
1. znieść, usunąć, unicestwić; exstinguere, pessum dare, abolere, v. gr. fidem Christianam ( CodVit p. 196, a. 1409) , sollicitudinem ( ArPrawn I p. 410, a. 1544) , superstitionem ( CALLIM. Hist. p. 84 ), item damnum (syn. tollere : AKapSąd I p. 366, a. 1440). Indicatur unde a. sq. de :
CodVit p. 196 (a. 1409) : ipsam fidem Christianam d-ret de sub celo.
Cf. Th. V 1, 436, 60—69. b. sq. ex. Pass. maleć, znikać; minui
AKapSąd I p. 366 (a. 1440) : ut ... eius summe ... magnitudo successive d-eatur et decrescat.
2. acta vel instituta publica : unieważnić, znieść; tollere, irritum reddere
KodMaz(K) p. 60 (a. 1139—1144) : seruitus ... seruandi hominem ... iudicatum a iudice Crusuicensi et deducendi in Crusuic d-atur.
KodWp I p. 80 (a. 1214) : ne cui id minuere vel d-re volenti prebeatur occasio ... presentem cartulam impressione sigilli mei firmo inhibens.
KodWp II p. 57 (a. 1291) : acciones, quas mundus ordinat, d-et successus temporum.
Ita saepius.
Syn.
irritare ( Tom. III p. 363, a. 1515) , minuere (cf. ), tollere ( KodMp III p. 72, a. 1348). Occ. causam umorzyć; abolere
APozn I p. 437 (a. 1470) : que causa per ... amicabiles compositores est sopita et d-ta.
Constr.
a. sq. abl. , v. gr. sempiterna oblivione ( Tom. III p. 363, a. 1515, cf. Th. V 1, 436, 40 sq. ). b. sq. ab :
CodVit p. 38 (a. 1395) : quas donationes oblivio ... ab humana recordancia d-re consvevit.
Cf. Th. V 1, 436, 56 sqq.
3. peccatum zmazać, zgładzić, odpuścić; remittere, absolvere
StSyn III p. 12 (a. 1320) : peccata ... venialia d-entur.
*CodEp III p. 326 (a. 1483) : per quam paenitentiam d-eantur omnia peccata mea.
Cf. Th. V 1, 435, 41 sqq.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)