Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONSUMO

Gramatyka
  • Formyconsumo, consomo, consummo, consumenda,
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere, -psi consumsi, -ptum -orum
  • Część mowy
  • Rodzajnijaki
Znaczenia
  • I.
    • 1. abuti, absumere.
      • a. concr.
      • b.
        • α. + expensas circa aliquid
        • β. + super aliquem
      • c.
      • d. abstr. abs.
    • 2. comedere.
      • α. + pratum
      • β.
  • II.
    • A. corrumpere, conficere, pessum dare.
    • B. zabijać; affligere,exanimare, perdere. Pass. cierpieć, ginąć; confici,v. gr.
  • III. + consummare,
    • 1. ad finem perducere
    • 2.
      • a. + matrimonium contrahere
      • b. + aliquem in coniugem sumere, assumere

Pełne hasło

CON-SUMO s. CONSOMO s. CONSUMMO, -ere, -psi s. consumsi, -ptum s. consumtum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • A.
I.
1. użyć, zużyć; abuti, absumere.
a. res concr. syn. ad usus suos convertere (cf. infra 1136, 11 sq. ). Saepius in malam partem, v. gr. bona alicuius ( AKapSąd III p. 371, a. 1480).
Syn.
dilapidare, male dispensare ( ArHist V p. 207, saec. XV) .
N. glossam Pol.
AGZ XIII p. 509 (a. 1466) : domestica supelectilia recepisti ... et ... c-psisti alias «szylasz».
N. locut.
frumentum pascuo spaść zboże (bydłem); depascere
TPaw IV p. 413 (a. 1390) : non c-psi pascuo «ne zpasl» duo capecia ordei Jacussij meis pecoribus.
b. pecuniam.
N. glossam Pol.
StPPP XII p. 81 (a. 1525) : marcam c-psit ... hoc est «vydal» ad ius.
N. locut.
α. expensas circa aliquid :
KsgKaz p. 198 (a. 1387) : pro expensis, quas c-psimus ... circa eleccionem consulum.
β. super aliquem :
KsgGrWp II p. 354 (a. 1400) : dixit eas marcas super dominum Nakelski apud Claws c-isse.
Dicitur etiam de rebus, v. gr.
bello:
DŁUG. Hist. IV p. 604 : bellum ... plurimos sumptus inutiliter c-ns.
Cf. Th. IV 612, 37 sqq.
c. animalia
TPaw IV p. 453 (a. 1391) : equum ... furatus est et ipsum c-psit.
Ib. p. 681 (a. 1398) : conquestus est super Jacussium ... quod sibi furtive dua jumenta ... consumpserat (ed. -pseret).
ZabDziej III p. 252 (a. 1493) : bovem ... et iuvencam ... c-psit et ad usus suos convertit.
N.
oves canibus zaszczuć; usque ad interitum agitare
AGZ XIII p. 126 (a. 1442) : procuratorem citavit pro ovibus ... quia eas canibus c-psit.
d. res abstr. , praec. tempus, moram, aetatem sim. (in aliqua re et abs. , praec. in malam partem, i. q. perdere).]
N.
annum aetatis suae skończyć; explere
StSyn IV p. 21 (a. 1420) : qui tricesimum annum etatis sue exegit, id est c-psit.
Item
in aliqua re curas et cogitationes ( Dogiel IV p. 317, a. 1548, Tom. VII p. 202, a. 1525) , fortitudinem suam ( NIC. BŁ. Serm. II p. 253 ) , laborem ( GALL p. 430 = 67,11 M. ).
Simili sensu
sudorem ( BRUNO Pass. p. 197 ).
Constr.
a. sq. abl. , v. gr. pecuniam propinando ( ARect I p. 274, a. 1489) , tempus colloquendo ( CALLIM. Hist. p. 100 ) , b. sq. ad :
RachJag p. 127 (a. 1389) : I vrnam mellis ad fercula c-serunt.
Cf. etiam Cf. Th. IV 616, 48 sq. c. sq. in c. abl. d. sq. per:
TPaw IV p. 745 (a. 1399) : siliginem in capecia c-sit per suos equos et scrophas.
e. sq. pro:
JusPol p. 241 (a. 1447) : ubi c-untur pro agrorum ... melioratione stramina.
2. zjeść, spożyć; comedere.
N.
α. pratum (de equis)
KodMp III p. 28 (a. 1338) : pratum ... per nos fuit occupatum tantummodo vno anno et per nostros equos c-ptum.
β.
gerundium loco subst.
consumenda,, -orum n. żywność; victus
PommUrk VI p. 153 (a. 1323) : XX marcas ... pro c-ndis.
II.
A. res: psuć, niszczyć, unicestwiać; corrumpere, conficere, pessum dare.
Syn. et iuxta posita
destruere ( StPPP VIII p. 442, a. 1398) , depopulari ( RHist XVIII p. 293, a. 1260 ; MIECH. p. 200 ) , devastare, dilapidare, dissipare ( GŁOG. Alex. I fol. 103b ).
Dicitur de hominibus, sed etiam de
vetustate ( DŁUG. LibBen I p. 565 et passim), aerugine ( KodKWil p. 153, a. 1434) , igne ( RFil XVI p. 350, saec. XV : c-pserit ignis «strawy»; cf. ib. XXV p. 139, saec. XV. Ita saepius). Pass. ginąć, niszczeć; pessum ire, perite.
N. de tempore:
mijać, transire.
B. homines: nękać, wyniszczać; zabijać; affligere,exanimare, perdere. Pass. cierpieć, ginąć; confici,v. gr. dolore, frigore sim.
Syn.
contabescere ( Tom. VIII p. 193, a. 1526).
N. constr. ad
A—B: a. sq. abl. , praec. vetustate, igne, item ferro et igne ( MARTIN. OP. Chr. p. 362 ).
N. sq. gerundio, v. gr.
equitando (campos: AGZ XIII p. 66, a. 1438) . b. sq. in c. abl.
N. locut.
aliquem in suae virilitatis constantia ( DŁUG. Op. p. 59 ) . c . sq. per, praec. per ignem ( ArLit I p. 12, saec. XV et passim). Part. perf. zniszczony, osłabiony; debilitatus.
N.
aetas consumpta podeszły wiek; decrepita ( NIC. BŁ. Serm. I p. 162 ) .
III. singularia (fungitur vice verbi consummare, cf. supra 1133, 18 sqq.
1. doprowadzić do końca; ad finem perducere
KADŁUB. p. 109 : qui tam conspicuum Beate Virginis templum a primis iniciat fundamentis et c-at.
PommUrk II p. 233 (a. 1270) : ad dictam fabricam feliciter c-ndam (cf. KodWp V p. 43, a. 1403).
DŁUG. LibBen III p. 226 : chorum ... ecclesiae ... perficiunt et c-unt rex et regina.
2.
a. matrimonium zawrzeć małżeństwo; contrahere
ZabDziej III p. 124 (a. 1491) : ad c-ndum matrimonium in facie Eclesie.
Inde sensu latius translato
maleficium:
StPPP IV p. 229 (a. 1420) : quantumcunque maleficium c-pserit (v. l. commiserit) graue.
b. locut. aliquem in coniugem wziąć za żonę; sumere, assumere
*Tom. V p. 300 (a. 1520) : tempus ad eam deducendam et in conjugem c-ndam.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)