Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONIUNCTIO

Gramatyka
  • Formyconiunctio, coniunccio
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -onis
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I. propr.
    • 1. + in unum
      • α. + metallorum actus conflandi
      • β. colonorum mos duos diversorum equos uno iugo coniungendi
    • 2. unio, communio
  • II. transl.
    • A.
      • 1. familiaritas, consuetudo, necessitas.
        • α. + in aliqua re consensus, approbatio
        • β. + sanguinis consanguinitas
      • 2. + carnalis, coniugalis, matrimonialis matrimonium.
    • B.
      • 1. astr.+ oppositio,) planetae situs, quo inter solem terramque consistit (opp
    • C. phil. propositionum vel vocum nexus logicus
      • 2.
        • a. copula, orationis pars, qua enuntiata vel voces coniunguntur.
        • b. copula praedicativa

Pełne hasło

CONIUNCTIO s. CONIUNCCIO, -onis f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • BJ.
  • A.
  • N.
I. propr.
1. de rebus: połączenie, związek: actus coniungendi, conexio. Additur in unum :
ArHist V p. 349 (saec. XV medio ): c-o villarum in unam.
Syn.
unio, colligatio (oppidorum: KodKrak p. 160, a. 1419).
Opp.
divisio ( CodEp I 2, p. 269, a. 1472).
N.
α. metallorum stopienie; actus conflandi
IusMet p. 220 (a. 1517) : fideliter ligas et c-es metallorum faciam ... in officina monetaria.
β. tzw. sprzęta, zwyczaj sprzęgania razem koni z dwu różnych gospodarstw; colonorum mos duos diversorum equos uno iugo coniungendi
DŁUG. LibBen I p. 151 : faciendo ducturam ... per c-em alterius lanei alias «sprzążą».
Cf. COHAERENTIA I 3.
2. de personis: zjednoczenie; unio, communio
NIC. BŁ. Tract. fol. 14a : modica aqua ... significat c-em populi ad Christum in hoc Sacramento.
II. transl.
A. de hominibus
1. związek, bliskie stosunki, zażyłość; familiaritas, consuetudo, necessitas.
Additur
bona et fraterna ( *Dogiel I p. 32, a. 1538) , pacis ( IANIC. p. 268, cf. MatPis p. 64 , a. 1537).
Syn. et iuxta posita
concordia, amicitia ( StPPP III p. 17, a. 1532). Occurrit etiam pl.
*Dogiel I p. 33 (a. 1538) : pro ... assecuratione ... mutuorum commerciorum ac c-um.
N.
α. in aliqua re zgoda, poparcie; consensus, approbatio
ZABOR. p. 21 : c-o procerum in tali alienatione, concernente enorme damnum regni, non potest illam validare, quia talis c-o non tribuit regi ampliorem administrationem.
β. sanguinis pokrewieństwo; consanguinitas ( CALLIM. Hist. p.53 ) .
2. carnalis, coniugalis, matrimonialis et abs. : związek małżeński; matrimonium.
B.
1. astr. t. t. koniunkcja astronomiczna, tj. położenie planety pomiędzy ziemią a słońcem; planetae situs, quo inter solem terramque consistit (opp. oppositio,)
VITELO Opt. 152 : procedit luna in figuris eidem distantiae competentibus ab oppositione ad c-em sicut a c-e ad oppositionem.
ALBERT. p. 67 : de figuris locorum lunae in c-bus et oppositionibus.
N.
magna Saturni et Iovis ( CodEp III p. 587, a. 1492, cf. KH XVI p. 451, a. 1504).
C. phil. t. t. związek logiczny (zdań lub terminów); propositionum vel vocum nexus logicus
GŁOG. ExLog fol. 98b : propter extremitatum c-em vel disiunctionem cum medio creduntur proporcionabiliter inter se coniungi vel disiungi.
BYSTRZ. Log. fol. z Ia : enunctiatio ... est vna c-e terminorum, vt sunt propositiones de conditionato disiuncto vel copulato extremo.
Ib. alia enuntiatio est vna c-e propositionum.
2. gramm. t. t.
a. spójnik; copula, orationis pars, qua enuntiata vel voces coniunguntur.
Distinguitur
copulativa ( NIC. BŁ. Serm. I p. 198 et passim), disiunctiva ( GŁOG. Alex. II fol. D 4b) , causalis ( id. Alex. I fol. 7b ).
b. łącznik; copula praedicativa
AEG. Th. fol. E Ia : si illud ‘esse’ esset c-o partium essentialium, sequeretur, quod res ... non haberent esse.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)