Ogólne
Pełne hasło
Więcej

COMMUNIS

Gramatyka
  • Formycommunis, commonis, comonis, comunis, commune
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -e -is
  • Część mowyprzymiotnikrzeczownik
  • Rodzajnijaki
Znaczenia
  • I.
    • 1. qui ad omnes (plures) spectat, omnium (plurium) est, publicus.
      • α. + iudicium i. q. generale
      • β. eccl.+ libellus sanctorum liber, quo missae orationesve in honorem plurium sanctorum continentur
      • γ.
      • δ. + septimana post festum s. Michaelis Archangeli (die 29 Septembris) occurrens
      • ε. + Mars i. q. anceps
    • 2. qui omnibus in usu est vel esse debet.
      • a.
      • b.
      • c. + vas
      • d.
        • α. solitus, vulgatus.
        • β. popularis, vulgaris
    • 3. phil. qui in universum valet, generalis.
  • II. vulgaris, mediocris, simplex.
    • a. + calix cera rubra aqua simplex lignum mensale
    • b.
    • c.
  • III.
    • 1. omnis
    • 2. particeps

Pełne hasło

COMMUNIS, -e scr. commonis,,comonis,,comunis
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • Ha.
  • N.
[acc. sg. f. communam cf. infra 697,25 abl. sg. communio:
ArPrawn XI p. 1 (saec. XV medio) : pro communio bono.]
I.
1. wspólny, powszechny, publiczny; qui ad omnes (plures) spectat, omnium (plurium) est, publicus.
Syn.
indivisus ( Dogiel IV p. 234, a. 1525).
Praec.
stanowiący własność gminy wiejskiej; qui ad universos pagi incolas pertinet, v. gr. ager sim. ( StPPP VIII p. 131, a. 1385 et passim), via ( KodMp III p. 34, a. 1339 et saepius), pascuum ( StPPP VIII p. 742, a. 1399 et saepius), silva ( ib. p. 760, a. 1399) , locus ( ib. p. 898, a. 1400 et saepius), frumentum ( AGZ XIV p. 134, a. 1444).
Item civitatis
AKapSąd III p. 116 (a. 1507) : veniens ... in pretorium c-e Zacroczymiense.
ArPrawn I p. 85 (a. 1523) : res quascunque ad forum civile c-e ducendas.
N. constr. sq. dat.
GŁOG. Anal. fol. lb : hoc ... est c-e omni scientie.
WROCŁ. Epit. fol. m 3b : omnes pas siones anime ... c-es anime et corpori.
Ita saepius.
N.
α. iudicium sąd powszechny; i. q. generale
KodMp II p. 198 (a. 1295) : ter in anno judicium c-e erit.
KodKKr I p. 172 (a. 1325) : iudicijs c-bus et singulis.
PP III p. 146 (a. 1447) : iudicium bannitum c-e.
CorpJP III p. 179 (a. 1511) : c-e iudicium terrestre generale.
Simili sensu
termini communes ( AKapSąd III p. 159, a. 1512 ; CorpJP III p. 324, a. 1515).
β. eccl. libellus sanctorum księga zawierająca msze (modlitwy) wspólne dla pewnych kategorii świętych; liber, quo missae orationesve in honorem plurium sanctorum continentur
AKapSąd II p. 66 (a. 1426) : libellum c-em sanctorum.
Saepius abs. loco subst.
commune sanctorum:
ArLit III p. 29 (a. 1421) : quinque libri missales ... item unum c-e sanctorum, duo antyphonaria.
Ztschr. LIX p. 106 (a. 1423) : c-e sanctorum pergameneum.
γ. placitum in Pomerania cf. s. v. PLACITUM.
δ. septimana tydzień tzw. powszechny, następujący po święcie św. Michała (29 września); post festum s. Michaelis Archangeli (die 29 Septembris) occurrens
Ztschr. LIV p. 105 (a. 1290) : feria VI in c-i septimana.
MPH V p. 704 (saec. XV) : sacerdotes tenentes c-am septimanam.
ε. Mars zmienne koleje wojny; i. q. anceps
DŁUG. Hist. IV p. 661 : c-i pugnatur ... Marte.
Tom. I p. 42 (a. 1509) : bellorum exitus esse incertos Martemque c-em.
2. powszechnie przyjęty, obowiązujący; qui omnibus in usu est vel esse debet.
Syn.
acceptus ( GŁOG. Porph. fol. a Vb) , naturalis ( STOB. Intr. fol. d 3b).
a. ius ( VINC. p. 257 et passim).
N. glossam Pol.
GLlw p. 233 : c-e jus «pospolne prawo zemskye» (cf. GLc p. 12).
b. moneta, pecunia sim.( CracArt IV p. 25, a. 1396 et saepissime), syn. currens ( DŁUG. LibBen I p. 107 ) , item per abundantiam communis currens ( RachJag p. 526, a. 1418).
Simili sensu
argentum ( KodMp II p. 123, a. 1264 et passim).
Inde etiam
cursus monetae
KodMp IV p. 1 (a. 1386) : villam vendidisse ... iuxta c-em cursum terre Polonie.
c. vas (i. e. certae cuiusdam mensurae)
CorpJP III p. 89 (a. 1509) : a vase allecum c-i.
Item de
mensura :
STOB. Intr. fol. f 4b : habere c-em mensuram, qua possint ea, que inequalia sunt, redigi ad equalitatem.
d. gramm. de vocum significatione
α. potoczny; solitus, vulgatus.
β. ludowy, pospolity; popularis, vulgaris
AKapSąd II p. 716 (a. 1505) : signeto ... quod c-i vocabulo vocatur Kothwycz.
Ib. III p. 202 (a. 1520) : Iohannes ... c-i vocabulo nominatus Drewno.
3. phil. t. t. ogólny, powszechny; qui in universum valet, generalis.
Praec.
accidens ( GŁOG. Anal. fol. 51b , cf. supra I 1186,6 sqq .), conceptus entis ( STOB. Parv. fol. I VIIIa) , forma ( AEG. Th. fol. A 3a) , ens ( GŁOG. Porph. fol. a IIb et passim), materia ( id. Anim. fol. 3b ), modus concipiendi ( BYSTRZ. ParvLog fol. J 2b) , natura ( ib. fol. O lb ), regula ( ib. fol. H 2a ) principium ( id. Anal. fol. 79b ), scientia ( BYSTRZ. Log. fol. a 4b) , suppositio ( id. ParvLog fol. A 4b ), terminus ( GŁOG. Hisp. fol. 3b et saepius.
N.
communitate totalitatis: BYSTRZ. ParvLog fol. P 2a).
Syn.
generalis ( Gramm. p. 200, saec. XV ; GŁOG. Porph. fol. a IIb) , universalis ( WROCŁ. CongLog fol. c 5b).
Opp.
particularis ( GŁOG. Anim. fol. 3b ) , singularis ( BYSTRZ. Log. fol. k 2a). Saepius abs. loco subst. commune,, -is n. to, co ogólne, powszechnik; universale, quod vocabatur
BYSTRZ. Log. fol. d 4a : sic est accidens c-e (cf. supra I 84,38 sqq. ).
STOB. Parv. fol. B Vb : principium, causa et elementum habent se ... vt magis et minus c-e.
GŁOG. Porph. fol. a IIIb : logica procedit ex c-bus.
Hoc sensu etiam comp. et superl.
GŁOG. Alex. I fol. 130a : innata est nobis via procedendi a c-ioribus ad minus c-ia.
Id. Anim. fol. 132b : intellectus non errat circa c-issima vt ens, vnum.
WROCŁ. CongLog fol. c 5b : c-iora et magis vniversalia dicuntur superiora in ordine ad minus c-ia.
BYSTRZ. ParvLog fol. M lb : minus c-e restringit magis c-e.
N. constr. sq.
ad :
STOB. Parv. fol. I VIIIa : conceptus entis c-is ad Deum.
BYSTRZ. Log. fol. b la : vnum c-e ad omnes habitus conclusionum.
II. zwyczajny, zwykły, pospolity; vulgaris, mediocris, simplex.
a. de rebus, v. gr. calix ( AAlex p. 544, a. 1506) , cera (i. q. flava KodKKr I p. 268, a. 1357 et saepius; opp. rubra : Lites II p. 82, a. 1413) , aqua (syn. simplex : ConcPol VI p. 321, a. 1586) , lignum ( AGZ XVIII p. 303, a. 1491 : ligna c-ia pro calefaccione valencia. StPPP XII p. 554, a. 1531 : ligna c-ia alias «oszykowe»), vestis ( AKapSąd III p. 110, a. 1506 : lego szubellam i. e. pallium c-em alias «szarą»), sal ( IusMet p. 112, a. 1368) , mensale ( RachJag p. 198, a. 1394 : tele ... minus bone ad mensalia c-ia).
Item de abstr. , v. gr.
labor ( AKapSąd II p. 617, a. 1474) , poena ( AGZ V p. 42, a. 1422 : poenas c-es wlgariter «potoczne»).
b. de animalibus, v. gr. gallus ( ŁASKI LibBen II p. 261 ) , porcus ( Lites II p. 283, a. 1412) , scropha ( RachJag p. 7, a. 1388 ; AGZ XV p. 414, a. 1500) .
c. de hominibus, praec. in iunctura populus, vulgus ( StPPP I p. 17, saec. XIV medio et saepissime).
Syn.
ignobilis ( KOMOR. p. 338 ) .
N.
logicus zwolennik tzw. nowej logiki; novae, quae m. ae. dicebatur, logicae sectator GŁOG. Porph. fol. f IIIa : aliter logici c-es respondent ... aliter logici Peripatetici.
III. singularia
1. wszystek, cały; omnis
KsgMaz I p. 20 (a. 1403) : concordiam amicabilem fecimus inter Goslaum heredem ... et eius ... posteritati et inter Smislawam et eius c-i posteritati ita, quod etc.
2. uczestnik; particeps
PommUrk II p. 175 (a. 1267) : orationum ... participes erimus et c-es.

Więcej

Słowniki

Korpusy

Lista haseł
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)