Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ATTRAHO

Gramatyka
  • Formyattraho, adtraho, atraho
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere, -xi, -ctum
Znaczenia
  • I. propr.
    • A.
      • 1. ad se trahere.
      • 2. distrahere?
      • 3. advehere, adducere
    • B. arcessere
  • II. transl.
    • A.
      • 1. adducere, conciliare, compellere.
      • 2.
        • a. assequi
          • α. + rationes in suam opinionem convertere
          • β. + utilitatem alicui i. q. afferre
        • b. + sibi, ad se usurpare, occupare
    • B. iur.+ aliquem ad ius (iudicium, iustitiam) i. q. citare

Pełne hasło

AT-TRAHO s. ADTRAHO s. ATRAHO, -ere, -xi, -ctum
  • F.
  • Th.
  • Bl. (ad-),
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • N.
I. propr.
A. res
1. przyciągać, wciągać; ad se trahere.
Constr.
a. abs.
b. sq. ad.
c. in c. acc.
N. definitionem
GŁOG. Alex. I fol. 102b : a-re id est ad libitum trahere.
N. locut.
α. os zamknąć usta; i. q. contrahere
ArPrawn I p. 225 (saec. XV) : apperui os meum et a-xi.
β. pontem ściągnąć most zwodzony; i. q. deducere
NIC. BŁ. Serm. I p. 155 : pons ... leuatur de die et a-itur de nocte.
γ. velum naciągnąć; induere
DŁUG. Op. p. 292 : a-to ... super oculos velo.
δ. spiritum oddychać; ]i. q. ducere (ex Vlg. Ps. 118,131) VINC. p. 420 et saepius).
Item in imagine
spiritum veritatis:
NIC. BŁ. Serm. I p. 345 : os suum aperiat, et a-at spiritum veritatis.
2. rozszarpywać, rozciągać? distrahere?
PrzMog p. 37 : servulorum ... multitudine ... nedum atria atteri, verum et latera a-i, ostia aperiri collatorum.
3. przywozić, sprowadzać; advehere, adducere
AKap p. 263 (a. 1524) : putrefactionem roborum ... superius preciose a-torum.
B. homines: sprowadzać, ściągać; arcessere
KodMp I p. 361 (a. 1369) : villani ... quos ad suum poterit a-re molendinum.
*Tom. VI p. 241 (a. 1523) : quibus persuasionibus Bohemi ad se regem a-xerint.
N. locut.
sensu praegnanti: aresztować; comprehendere, in custodiam dare
MARTIN. OP. Chr. p. 109 : qui, reos capere iussus, a-is innocentes.
II. transl.
A.
1. homines: skłonić, pozyskać, zjednać; adducere, conciliare, compellere.
Syn.
inducere ( AKapSąd III p. 249, a. 1496).
Constr.
a. sq. abl. modi, v. gr. devotione ( DŁUG. Hist. II p. 2 ) , dulcedine soli natalis ( id. LibBen III p. 126 ), blandis verbis ( ZabDziej II p. 572, a. 1489) , magicis vanitatibus ( CALLIM. Hist. p. 94 ).
b. sq. dat.
N.
sibi in amicum ( ChrMP p. 526 ), item unioni ( PommUrk III p. 11, a. 1287).
c. sq. ad vel in c. acc. , v. gr. ad probitatis et fidei constantiam ( KodMp IV p. 194, a. 1422 et saepius), in auxilium ( KodPol II p. 911, a. 1456) , in amorem sui ( ChrMP p. 474 ) , ad ponendum et dandum dona ( AKapSąd III p. 249, a. 1496).
N. locut.
ad fidem Christianam nawrócić na wiarę chrześcijańską; i. q. convertere
Lites II p. 437 (a. 1409) : quia nullus gentis nostre ad fidem Christianam per nos fuisset conversus et a-tus.
Item
ad religionem :
KOMOR. p. 235 : multos ... exemplo suo salutifero sermoneque ferventi a-xerat ad religionem.
N.
affinitate i. q. spe affinitatis contrahendae
*SSrSil VII p. 115 (a. 1466) : Georgium ... per principes Almanie dilectum, quaesitum et affinitate a-tum.
2. res
a. zjednać, uzyskać; assequi, v. gr. gratiam alicuius sibi ( UrkBBr p. 346, a. 1351) , robur scriptis ( PommUrk II p. 287, a. 1274).
N. locut.
α. rationes in suam opinionem wyzyskać; convertere
DŁUG. Hist. IV p. 611 : fortissimae rationes ... in suam opinionem a-tae.
β. utilitatem alicui przynosić korzyść; i. q. afferre
KodMp II p. 90 (a. 1253) : nobis multas utilitates pre ceteris a-xit (cf. IusMet p. 86).
b. sibi, ad se przywłaszczać sobie; usurpare, occupare
PommUrk II p. 311 (a. 1275) : partem stagni ... sibi contra iustitiam ... vsurpauerant et a-xerant.
Ib. V p. 437 (a. 1319) : si hereditatem ... sibi a-xerit.
StPPP VIII p. 214 (a. 1387) : pro agris ad se a-tis.
Ib. X p. 52 (a. 1425) : zeugma nomen sibi filie a-ns rethorice.
N.
ad aliquid przyłączać; adiungere
CodVit p. 198 (a. 1409) : Cruciferi partem terrarum ... pro se usurpaverunt et ad castrum Dreszno ... a-xerunt.
B. iur. aliquem ad ius (iudicium, iustitiam) pociągnąć do odpowiedzialności sądowej, pozwać; i. q. citare
TPaw III p. 108 (a. 1388) : furatus fuisti meum pratum et te non potui a-re ad aliquam iustitiam.
KsgMaz II p. 46 (a. 1424) : Zemak ... debet a-re alias «prziposiuacz» ad iudicium ... Daczbogium.
PP III p. 177 (a. 1449) : dominus Martinus ... prouidum Borenbach a-xerat ad iudicium bannitum pro quibusdam pellibus.
StP PP II p. 890 (a. 1493) : ad iudicium castrense per citationem a-tus.
N. refl.
CorpJP III p. 444 (a. 1519) : si aliqui in civitate et iurisdictione propria a-xerint se ad ius.
Simili sensu
in praesentiam iudicis ( AGZ XVI p. 351, a. 1504 ; StPPP VI p. 41, a. 1510) , ad respondendum iudicio ( KodWp I p. 215, a. 1302).
Item
aliquem ad iuramentum wezwać do złożenia przysięgi; ad iusiurandum invitare
CorpJP III p. 461 (a. 1519) : si quispiam ... aliquem Armenum iure Armenico a-xerit ad iuramentum corporale praestandum.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)