- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- A.
StPPP VIII p. 35 (a. 1381) : pro inundacione aquas,abl. pl. aquiis:
ArSang II p. 86 (a. 1397) : cum riwlis, aquiis et eorum decursibus; item aquibus:
AGZ II p. 176 (a. 1463) : cum ... fluvijs ... lacubus, aquibus.]
I.
woda jako jeden z tzw. czterech
elementów;
humor umidus,unum e quattuor quae
dicuntur naturae
elementis. Distinguitur fluvialis, nivalis, pluvialis. Ad sacros ritus celebrandos
usurpata dicitur benedicta,
consecrata, lustralis.
N.
glossam Pol.
GLb p. 7 : a-a lustralis «swyączona voda».
N.
α.
coelestis
deszcz;
imber,
β.
dulcis
woda słodka;
i. q.
fluvialis
DŁUG. Hist. V p. 630 : Tureis, qui erant in navi,... pro a-a dulci emissis.Simili sensu naturalis :
MIECH. Sang. p. 11 : a-a naturalis, quam physicam dicunt.
SACR. Elucid. fol. 24a : materia vero remota est a-a naturalis.
Item
ele-
mentalis
ib.
: a-a elementalis, pura, naturalis.
γ.
ferrata
woda występująca w sąsiedztwie rudy darniowej; quae
prope mineram ferri in pratis invenitur
GLr I
p. 460
.
δ.
lactis
serwatka; serum
GLr I p. 491 : a-a lactis «syrwartka».Cf. SACR. Elucid. fol.24a . ©.rosarum woda różana; liquor rosarum odorem spirans GLr I p. 199. MIECH. Sang. p. 13 .
ξ.
salis
solanka; ex qua sal
excoquitur
AGZ XIX p. 185 (a. 1482) : superfluitas de a-a salis in fenestra hoc est «rosola»... super dominum Procop debet converti. alchemitadestylowana; destillata
SACR. Elucid. fol. 124a : a-a alchemita... destillata. fr. vitae (vivae)spirytus; liquor acrior, qui medio aevo quinta essentia appellabatur
AKapSąd II p. 576 (a. 1457) : vitrum cum a-a distilata ... que fuit a-a vite vive.
GLr I p. 502 : a-a vite «gorzałka».
MIECH. Sang. p. 6 : potissimum remedium, quod a-am vitae sive quintam essentiam nominant. Simili sensu quintae essentiae:
AKapSąd II p. 664 (a. 1470) : a-am quinte essencie seu aurum potabile.
N.
locut.
α. in pane et aqua ieiunare
de ieiunii rigidissima
forma (
DŁUG. Hist. IV
p. 535
et saepius).
β.
in pane doloris et aqua tristitiae sedere
być więzionym o chlebie i wodzie;
i. q. incarceratum
esse
ConcPol VI p. 70 (a. 1491) : ob certa vicia ... in pane doloris ac a-a tristicie sedere fuit deputatus.
Item proverbialiter
γ.
a pumice aquam postulare
żądać rzeczy niemożliwych;
i. e. ea quae nullo pacto fieri possunt
Tom. VII p. 174 (a. 1525) : rex querit omnes modos quibus restitui posset, sed ab arido pumice a-am postulat.Cf. ib. X p. 10 (a. 1528).
δ.
aquam mari addere
czynić rzecz
zbędną; rem supervacaneam facere
MARTIN. OP. Serm. fol. 176b : vasa plena ... conferentes ... habentibus... quod est addere ligna siluis et a-as mari. s.aliquem in pugillo aquae submergereutopić w łyżce wody; dicitur de eo, qui odio implacabili aliquem persequitur
AKapSąd III p. 17 (a. 1464) : inimici ... me in pugillo a-e submergere vellent.
I.
woda w organizmie ludzkim;
corporis humani elementum
umidum.
N.
α. sanguis limfa? succus
coloris nullius venis inclusus?
GLr I
p. 510
.
β.
intercutis (
Inst.
p. 130
) et abs. wodna puchlina;
morbus hydr
opis.
II.
zbiorowisko wody w przyrodzie (rzeka, jezioro, morze itp.);
dicitur de aquae decursu vel receptaculo naturali (fluvio, lacu, mari
sim. saepius pl. ).
N.
glossas
StPPP II p. 475 (a. 1441) : a-a alias «goscza» ... fossato ... fluere debet.
PommQu p. 97 (a. 1413) : prope a-am proprie «see» (Germ. ).
N. de fluviis
in opp.
ad mare
VINC. p. 427 : in a-is et mari operatur mirabilia.
StPPP III p. 71 (a. 1423 —1505): tempestas marina et a-arum.
Item loco nominis proprii
LiegnUB p. 38 (a. 1317) : siluae ... jacentis super A-a nigra.Cf. ib. p. 117 (a. 1349).
N.
a. impetuosa
powódź;
inundatio
StPPP II p. 501 (a. 1442) : a-a impetuosa, que dicitur «powodzi». b. sterilis: Visit,p. 573
( a. 1554) : piscari ... in a-is sterilibus, quae inundant prata illorum,c. viva (vivens)źródło; fons, scaturigo. Simili sensu perennis :
DŁUG. Hist. I p. 342 : nullas ... arx ... perennes ... habebat a-as. Opp. mortua, semiviva woda stojąca
KsgMaz III p. 190 (a. 1436) : a-am submittere ita, ut non staret super Alberti hereditate a-a mortua (cf.
PP V p. 79, a. 1427). AGZ XVI 11 p. 86 (a. 1474) : a-a semiviva alias «marthvicza».
N.
locut.
α. per a-am terramque (a-is
terrisque) ire, pugnare
sim.
β.
ad (super) primam aquam
kiedy ruszą lody;
primo vere
PP III p. 4 (a. 1427) : ad primam a-am proxime venturam wlgariter «weszne».
Ib. p. 41 (a. 1434) : super primam a-am wlgariter «na woszni».
Simili sensu
in priori aqua
ib. p. 146 (a. 1447) : teneor... XXli marcas ... soluere ... in proxima et priori a-a. III. iur.I. abrenuntiationistzw. woda zrzeczenia, wypijana przy transakcji zrzeczenia się nieruchomości; quae pro signo alienationis bonorum immobilium bibebatur
KodMp II p. 33 (a. 1224) : comes cum in nostra presencia ... a-am abrenuncciacionis bibisset... hereditatem in manus nostras ... resignauit.
N.
locut.
aquam postbibere:
DokKujMaz p. 344 (a. 1386) : in signum huius vendicionis ... Clemens iuxta terre nostre consuetudinem a-am postbibit. Ad rem cf. J. Matuszewski, Aqua abrenuntiationis,Czasopismo Prawno-Historyczne IV 1952, 164—237. 2, iudicium (ius, examen) aquaestosowany we wczesnym średniowieczu środek dowodowy, polegający na zanurzaniu świadczącego w wodzie; mos medio aevo vigens, quo accusatus vel testis per submersionem in aqua arguebatur
KodPol I p. 27 (a. 1222) : Sancta Maria in Czerwińskhabet ab antiquo iudicium ferri et a-e pariter et duellum. KodMaz(K)p. 63
( saec. XIII) : examina uomerum, a-e et caldarij ... dicte ecclesie ... contulimus possidenda.
DyplMog p. 5 (a. 1225) : habebunt fratres ... ius a-ae et baculorum.
KodMp II p. 86 (a. 1252) : habeat ... comes ... potestatem iudicandi ad omnes sententias... uidelicet ad a-am et ferrum candens, ad duellum baculorum ct gladiorum, ad suspendium et mutilacionem membrorum. AQUACIOcf.AQUATIO