Ogólne
Pełne hasło
Więcej

AER

Gramatyka
  • Formyaer, aier
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -is
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęskiżeńskinijaki
Znaczenia
  • a. acc. sg.
  • b.
  • I. aether (apud philosophos unum quattuor elementorum)
    • α. + nebula a-is parva nubes
    • β. + a-r strictus aeris egestas
    • γ. + a-a crudescunt
    • δ. + a-em imbibere i. q. spiritum ducere, vivere
    • ε. + a-em (a-a) verberare in a-e piscari aliquid frustra facere.
    • ζ. + trans a-a
  • II. procella
  • III. tempestas, coelum.
  • IV. morbus, pestis
  • V. id quod supra est.
    • 1. in describendis insignibus nobilium: spatium super scutum
    • 2. tabulatum, contignatio

Pełne hasło

AER s. AIER, -is m.
  • F.
  • Th.
  • S.
  • B.
[
a. acc. sg. aera (saepius).
b. generis f. AGZ XVI p. 43 (a. 1467) : racione aeris pestifere nunc vigentis (cf. Th. I 1046, 82 sq.); generis n. HUSSOW. p. 94 v. 789: in maesta levavit aera. DANT. p. 106 v. 136: infra 310,2, cf. Th. I 1047, 1..]
I. powietrze (w tekstach filozoficznych jako jeden z 4 elementów), przestworza; aether (apud philosophos unum quattuor elementorum).
N. locut.
α. nebula a-is chmurka; parva nubes
AKap p. 3 (a. 1525) : ad ipsam campanam maiorem pulsare ... eciam ad nebulam a-is turbulencia superveniente.
β. a-r strictus brak powietrza; aeris egestas
CorpJP III p. 433 (a. 1519) : si ... homo in ... foveam immissus propter a-em stric tum ibidem inclusum moreretur etc.
γ. a-a crudescunt :
DANT. p. 106 v. 136: crudescunt a-a passim hibernis nebulis.
δ. a-em imbibere oddychać powietrzem, żyć; i. q. spiritum ducere, vivere
CodEp I 2 p. 269 (a. 1472) : ubi ab adolescentia a-em imbibisti.
ε. a-em (a-a) verberare vel in a-e piscari robić coś na próżno; aliquid frustra facere.
ζ. trans a-a :
KADŁUB. p. 226 : senum ... etas ... quanto gravius mole premitur decrepita, tanto levius ambiciose pennis levatis rapitur trans a-a.
II. burza; procella
PEREGR. fol. 113a : subito a-r et grando turbam exurit, tonitrua fulguraque choruscant.
N. in imagine
Tom. VII p. 266 (a. 1525) : discessit, nullis colloquiis desuper nobiscum habitis, et nihilominus a-a commovens accusat, criminatur et defert ... calumniose regie mti.
III. pogoda,klimat; tempestas, coelum.
N. locut.
a-is intemperies (ita saepius).
IV. choroba, zaraza; morbus, pestis
AKapSąd II p. 63 (a. 1425) : vocamus, ut coram nobis in Brzescze ... vel iuxta et de prope loco aliquo campestri vel silvestri, si ... civitas maliciam a-is pateretur, comparere debeatis.
CodEp III p. 59 (a. 1451) : per saltus … ferarum silvas … declinando a-em ... versabar et plaga ... cessante ... Cracoviam ... redii.
MPH IV p. 486 (a. fere 1456): medicus manu conspecta ... dixit, quod esset a-e tactus ... et quod iam ipsa manus inciperet sibi arescere.
AGZ XVI p. 43 (a. 1467) : ponimus terminos super feriam terciam ... racione a-is pestifere nunc vigentis.
IANIC. p. 50 v. 159: ut faveat nobis tellus, faveatis et undae, a-is, heu! victi pestilitate sumus.
Fortasse eodem sensu
KsgLub p. 56 (a. 1452) : eundem diem ... propter malum a-em transferimus.
V. coś,co znajduje się w górze; id quod supra est.
1. w heraldyce: przestrzeń nad tarczą; in describendis insignibus nobilium: spatium super scutum
StPPP II p. 537 (a. 1444) : et in a-e scuti galea et in eius summitate manus similiter cum gladio euaginato.
2. piętro (budynku); tabulatum, contignatio
ArPrawn I p. 85 (a. 1523) : Iudei nullas testitudines in circulo Poznaniensi ... nec etiam habitationes seu cameras clausas neque a-a alias «przetrow» ipsis ibidem in circulo ordinare et convenire debebunt.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)