Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ACTOR

Gramatyka
  • Formyactor, auctor
  • Etymologia ago
  • Odmiana -oris
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I. is, qui aliquid facit,efficit, parat, committit.
  • II. iur.
    • 1. is, qui actionem intentat et alterum in ius vocat
    • 2. is, qui alienas res rationesque curat, alicuius nomine apud alium verba facit, procurator, patronus.
    • 3. + evictor, intercessor) is, qui obliga tus est loco citati in causa respondere

Pełne hasło

ACTOR s. AUCTOR, -oris m. (ago)
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
[dat. sg. actor?
AGZ XII p. 66 (a. 1439) : domini dederunt terminum nobili Anne ... actor oculatum alias «oczwisti» cum ... Hedwigi.]
I. kto coś czyni, przeprowadza, popełnia,sprawca, wykonawca; is, qui aliquid facit,efficit, parat, committit.
II. iur. t.t.
1. powód,oskarżyciel,strona pozywająca do sądu; is, qui actionem intentat et alterum in ius vocat (syn. accusator, pars actorea, citans, inculpans, quaerulator, quaerulans, opp. reus, citatus).
N. glossam Pol.
VL I p. 12 (a. 1346) : sine legitimo a-e, vulgariter «bez powoda».
StPPP IX p. 21 (a. 1420) : a-r scilicet «povod».
[
Dicitur etiam de mulieribus pro
actrice
StPPP VIII p. 408 (a. 1397) : Femca Laczcoua ... contumax a-r contra … fratres.
Ib. p.978(a. 1400) : Margaretha ... a-r contumax contra Dorotheam.
N. locut.:
a-r principalis główny powód; actorum unus, qui a ceteris mandatum ad causam gerendam habet
ArPrawn X p. 24 (a. 1393) : pars rea accusavit contumaciam ... a-is principalis,
cf. infra 3.
2. upoważniony do działania, zwłaszcza przemawiania w czyimś imieniu, opiekun prawny, pełnomocnik, przedstawiciel; is, qui alienas res rationesque curat, alicuius nomine apud alium verba facit, procurator, patronus.
3. osoba zobowiązana wstąpić w proces zamiast pozwanego (np. dłużnik główny w stosunku do poręczyciela, sprzedawca w stosunku do kupującego); is, qui obliga tus est loco citati in causa respondere (v. gr. debitor pro fideiussore; syn. evictor, intercessor)
ArPrawn X p. 149 (a. 1405) : Jacussius ... cum Mathia ... tamquam cum principali a-e fideiubuerunt ... Laurencio.
KodWp V p. 192 (a. 1411) : nos Czema ... tamquam a-r seu debitor principalis necnon Olbracht ... fideiussor ... promittimus.
AGZ XIX p. 514 (a. 1471) : cui domini dederunt per triplices terminos adcitare a-em alias «dopozyvacz szye gyszcza».
Ib. XVII p. 322 (a. 1496) : recognovit tanquam a-r alias «isczyecz» coram iure.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)