Ogólne
Pełne hasło
Więcej

EXERCITO

Gramatyka
  • Formyexercito
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -are, -avi, -atum
Znaczenia
  • I.
    • 1. mediopass. ćwiczyć się, wprawiać w czymś, uczyć się czegoś
    • 2. act. (in universitate studiorum) prowadzić ćwiczenia na uniwersytecie, objaśniać autorów, interpretować tekst
  • II. wykonywać, pełnić (o walce: toczyć, o prawie: wymierzać)
  • III. służyć wojskowo, walczyć

Pełne hasło

EXERCITO, -are, -avi, -atum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • A.
  • N.
[pass. pro act.
MARTIN. OP. Chr. p. 271 : proelia grauissima aduersus regem Persarum exercitatus (ed. exeritatus) est.
]
I.
1. mediopass. ćwiczyć się, wprawiać w czymś, uczyć się czegoś; exerceri, edoceri.
N. per abundantiam, additur
se :
ArHist V p. 242 (a. 1332) : se ... e-ri tali exercicio gravi.
Constr.
a. abs. b. sq. abl. et saepius. c. sq. ad :
BYSTRZ. Top. fol. q 5a : oportet maxime e-ri ad inueniendum similitudinem in his, que multum distant.
d. sq. in c. abl.
2. act. (in universitate studiorum) prowadzić ćwiczenia na uniwersytecie, objaśniać autorów, interpretować tekst; auctores interpretari
ArLit I p. 96 (a. 1449) : collegiatus domini Nowkonis ... pro oratoria institucione e-et in Rhetorica aut legat … Novam Poetriam Ganifredi, Labirintum, Rethoricas Tulii, CronicamVincencii.
Ib. p. 97 : legat atque disputet … Majus Volumen Prisciani ... e-et Donatum et secundam partem Alexandri alternatim per commutationes legendo et disputando.
ArLit IV p. 5 (a. 1488) : magister Stanislaus de Gorka Parua Loycalia e-uit.
Ita passim.
N. constr. sq.
iuxta :
ARect II p. 268 (a. 1573) : professores ... responderunt se non teneri ad e-ndum iuxta conclusiones allegatas et ipsis exhibitas.
II. wykonywać, pełnić (o walce: toczyć, o prawie: wymierzać); exercere, exsequi, agere, perficere , v. gr. industriam militarem ( KADŁUB. p. 72 ) , ius Teutonicum ( LiegnUB p. 48, a. 1324) , orationes et officia divina ( PommUrk VI p. 51, a. 1321) , proelia ( MARTIN. OP. Chr. p. 271 ).
N. gram.
Gramm. p. 166 (saec. XV) : si hoc aduerbium V, habens modum dependendi appositum per modum qualificacionis et exercitacionis, preponitur vocatiuo, tunc facit construccionem transitiuam actus e-ti, vt: o Deus, o pie Ihesu.
Ib. infra constructio transitiua actuum diuiditur dupliciter: quemadmodum est duplex actus, videlicet actus signatus et actus e-tus, ergo eciam duplex est construccio transitiua actus, videlicet actus signati et actus e-ti; transitiua actus signati est, que importatur per verbum actiuum, vt: percucio Sortem; sed e-ti est, que importatur per aduerbium vocandi: o Petre.
Cf. etiam WROCŁ. Epit. fol. d 8a et EXERCITATIO II.
III. służyć wojskowo, walczyć; stipendia merere, militare
StPPP II p. 373 (a. 1432) : tu equitans ad expedicionem ... non fecisti iuxta jus et consuetudinem e-ncium, sed equitasti intra septa et curiam ... episcopi.
KH II p. 203 (a. 1490) : Plocenses ... clamaverunt contra exercitum, et ita homines e-ntes recesserunt a duce Sergallo.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)