- F.
- Th.
- S.
- L.
- A.
- N.
PommUB p. 390 (a. 1288) : cum ... utilitatibus, que nunc sunt vel proventu temporis e-ri possunt.Cf. infra 1235, 8.]
I.
propr.
A.
de motu locali
1.
(de hominibus) wychodzić skądś; egredi, exire
TPaw III p. 91 (a. 1388) : de domo Slauomiri fures cum eo non exierunt nec e-erunt.
N.
odejść; abire
ZabDziej I p. 80 (a. 1467) : si autem contingerit, quod homo e-erit vel comparaverit agrum etc.
2.
wyjść na wierzch, ukazać się; exoriri, apparere
MIECH. Sang. fol. Vb : qua in parte plus pungatur aut doleat ... illinc signum aliquod vt apostema aut tumorem e-turum iudica.
3.
(de aqua) wystąpić z brzegów, wylać; exundare, effundi
PP V p. 79 (a. 1427) : si aqua temporibus veris ... ex vehementibus et repentinis pluuiis e-erit etc.
Ib. infra aqua ... ex vehementibus pluuiis si e-erit et diffusa fuerit.
B.
iur.
t. t. przejść na kogoś, przypaść komuś w udziale; alicui obvenire, contingere
CodPom p. 302 (a. 1220) : que possessio mihi de patria hereditate e-it.
PommUrk V p. 385 (a. 1318) : dimisimus ... villam ... liberam ... cum omnibus ... utilitatibus ... et proventibus, qui nobis possent de predicta villa ... in futurum e-re.
Ib. VI p. 213 (a. 1324) : ad quos villa nostra ... iure hereditario ... posset e-re.
N. pass. pro act.
PP V p. 68 (a. 1427) : germani sui ... sibi pro omnibus suis paternis et maternis et derelictis, quibuslibet e-tis uel e-ndis satisfecerunt.Ita vulgo usque ad saec. XVI med.
Syn.
cedo (
PP VI
p. 84,
a. 1433
et saepius).
Dicitur praec. de
hereditate,
sed etiam de proventibus sim., exactionibus, pecunia, lucro sim.(
PommUrk V
p. 385, a. 1318
;
CracArt I
p. 41, a. 1406
;
KsgMaz I
p. 168,
a. 1415
;
DokMp II
p. 146, a. 1431
et saepius),
iure (
KsgŁawKr
p. 63, a. 1371
;
ArPrawn X
p. 263, a. 1408),
sensu latius translato de impedimentis (
KodMp IV
p. 148, a. 1415)
, honore (
Tom. I
p. 118, a. 1510)
, victoria (
ib. XIII
p. 255,
a. 1531)
.
Constr.
a.
indicatur cui?
sq.
dat.
(
et vulgo),
ad
(,
item
ad manus alicuius:
KsgMaz I p. 168, a. 1415 : iste XV sexagene ... ad nulius manus debent e-re nisi ad manus ... Iohannis), in c. acc. (
PommUrk II p. 527, a. 1284 : in cuiuscunque possessionem vel manus eadem curia e-erit, si vendita fuerit etc.).b . indicatur unde (ubi)? sq. ab (
KodMp IV p. 148, a. 1415 : advocatum ab omnibus impedimentis sibi a quartali aduocacie ... e-ntibus ... releuare), de (supra 1234,54 et saepius), in c. abl. (
KsgŁawKr p. 63, a. 1371 : quod ius in dicto allodio sibi poterit e-re). c . indicatur quo pacto? sq. abl. (
PP VI p. 84, a. 1433 : que hereditates ipsis post mortem ... avi cesserant et e-erant proximitate.
Ib. II p. 118, a. 1449 : que bona in futurum sibi cedent seu quouis modo e-ent iuribus), sq. ex (
AGZ XVII p. 476, a. 1502 : que sors sibi e-erit ex divisione inter fratres).
II.
transl.
A.
1.
zdarzać się, zachodzić, wypadać, przytrafiać się; accidere, fieri, contingere.
Occ.
impers. zdarza się, bywa; contingit, fit, ut.
Additur
praeter intentionem (
WROCŁ. Epit. fol. b IVa
).
N. iur.
ZapSądWp p. 136 (a. 1403) : pro quibus quinquaginta marcis e-it recognicio wlgariter «wstecz».
Locut. adv.
α. casu eveniente cf.
supra II 240, 11
sq.
β.
tempore eveniente
AGZ XI p. 25 (a. 1426) : prefatus Schaffrot scultetus ex istis kmetonibus contribucionem expedicionis exigere debebit tempore e-nte.
Constr. indicatur cui (apud quem)?
a.
sq.
dat.
Additur
adv.
RH X p. 267 (a. 1439) : interrogatus ... utrum vellet a communicacione ... prohibita desistere ... respondit hoc sibi valde graviter et difficulter e-re.b. sq. apud :
KodKKr I p. 53 (a. 1254) : si ... homicidium e-erit apud ipsos tunc etc.
KsgKaz p. 316 (a. 1394) : apud quem ignis e-erit.Ita saepius. c. sq. in c. abl.
LhnUrk II p. 134 (a. 1343) : si in ipso ... quicquam humanitus eveniret, nos etc.d. sq. inter:
CodEp III p. 442 (a. 1497) : in causis inter Cristianos e-ntibus.Indicatur in quo (qua in re) vel ubi? a. sq. in c. abl. , v. gr. in civitate sim. ( KodMp II p. 142, a. 1278 et saepius), in decimis, proventibus sim. ( ArHist VI p. 169, a. 1434 ; StKapWł p. 138, a. 1515 et saepius), in rebus publicis ( StPPP III p. 17, item in morte alicuius ( CodEp III p. 54, a. 1450). Indicatur causa vel auctor eventus a. sq. abl. b. sq. de:
BYSTRZ. Log. fol. A Ib : quod omnia de necessitate e-rent.c. sq. ex.
N. phil.
ex necessitate:
WROCŁ. Epit. fol. n VIb : singula opera e-re ex necessitate materie.d. sq. per. e. sq. propter:
StPPP VIII p. 660 (a. 1399) : petens decerni, ne sibi propter hoc prescripcio aliqua e-at.f. sq. super :
PommUrk II p. 286 (a. 1274) : ne igitur in posterum super his dubium e-at, presentes litteras ... fecimus roborari.
Ib. III p. 7 (a. 1287) : ne ... super huiusmodi donatione ... in posterum dubium siue inpedimentum e-at vel occurrat etc.Indicatur subi. a. enunt. subi. , a coni. ut vel quod incipiente.
N. locut.
alicui in dubium evenit, quod
etc.
LhnUrk II p. 217 (a. 1355) : ne igitur aliquibus in dubium e-at, quod ea omnia ... in prescriptis literis continentur.b. inf. Additur adv.
ArHist VIII p. 339 (a. 1499) : satis leve hoc e-et efficere vestre serenitati.c. sq. acc. c. inf.
DŁUG. LibBen I p. 299 : cum ex casu qualicumque e-erit ... interdictum ecclesiasticum ... observari etc.Occ. przypadać, wypadać; cadere
StSyn I p. 26 : si dies Annunciacionis sancte Marie ... in dominica Ramispalmarum ... e-erit.
PrPrz p. 40 (a. 1396) : dies ceterorum sanctorum ... per anni circulum e-ncium.
DŁUG. Hist. IV p. 347 : festo in diem Solis e-nte.
2.
pojawiać się, zjawiać; apparere, emanare
KodKrak p. 31 (a. 1352) : sexagene ... cum ... expensis accrescentibus ac e-ntibus per nos plenarie fuerint persolute.
APozn II p. 277 (a. 1495) : exbrigare dictam domum ... Michaeli ab omni impedimento et censu, si quis ultra e-ret super istas tres marcas.
N.
non evenire
i. q. brakować;
deesse
StPPP IX p. 120 (a. 1482) : si quitquam decresceret et non e-ret in eisdem XVI marcis, hoc non debet esse dampnum domini Rozambarsky.
B.
1.
de hominibus
a.
dojść do czegoś, popaść w coś; devenire, incidere in aliquid.
N. quasi trans.
doświadczyć; pati
DokMp I p. 257 (a. 1392) : que damna in, de et super premissis contingerit ipsis ... e-re et pati, ea in nos assummimus.
Praec.
α.
ad annos discretionis
dojść do tzw. wieku sprawnego; aetatem puberem, qua iure agere licebat, assequi
StPPP XI p. 685 (a. 1444) : soror vero iunior ... puerilis est et ad annos discrecionis nondum e-it.
β.
in mortem
umrzeć; mori
RachWaw p. 421 (a. 1560) : Galeacius tandem casu in mortem e-it non determinato labore.
2.
de rebus
a.
ziścić się, spełnić; verum fieri
perfici.
b.
(sq.
in
c.
acc. ) obrócić się, wyjść na coś;
in aliquem statum converti, perduci
TPaw IV p. 660 (a. 1397) : quod ipsi in dampnum, nobis ... in utilitatem e-ret.
FormJ p. 72 : quod in bonum e-re non dubito.
Ztschr. IV p. 125 (a. 1490) : omnia sibi in bonum finem e-erunt.Ita saepius, v. gr. in dedecus ( AAlex p. 472, a. 1505) , in destinatum usum ( KodUJ III p. 208, a. 1502) .
N. (in arengis diplomatum)
in oblivionem
popaść;
i. q. cadere
PommUrk VI p. 162 (a. 1323) : que in tempore aguntur ... cum temporis fluxibilitate e-unt in oblivionem.
C.
(sensu separativo) pochodzić, wypływać, wynikać; provenire, emanare
KodWp I p. 27 (a. 1175) : quidquid inde solucionis e-erit ... hoc abbatis ... erit.
PommUrk II p. 286 (a. 1274) : ex continua reuolucione primi mobilis, vnde temporum vices certis spaciis e-unt et causantur, nulla rei certitudo ... continetur, necesse est etc.
KodKKr II p. 56 (a. 1375) : considerantes pro vtraque parte ex hoc vtilitatem et profectum e-re.
StPPP I p. 236 (a. 1388) : predicta bona illic prouenire debent, unde e-erunt.Ita saepe usque ad saec. XII med.
N.
log. wynikać; effici, educi
WROCŁ. Dial. fol. H IIa : silogismus est oratio, in qua quibusdam depositis et concessis necesse est aliud e-re per ea, que posita sunt et concessa, vt quilibet pater diligit filium; Socrates est pater, ergo diligit filium.
Constr. indicatur cui (contra quem)?
a.
sq.
pro
b.
sq.
in
c.
acc.
Tom. XIV p. 104 (a. 1532) : propter hoc enim e-re solet ira Dei in filios inoboedientiae (cf. Vlg. Eph. 5, 6: venit ira Dei in filios diffidentiae).c. sq. super :
DokMp I p. 414 (a. 1417) : si super eundem kmethonem testimonium e-ret, extunc etc.Indicatur unde? a. sq. de :
MPVat III p. 120 (a. 1310) : interrogatus, quo ivit episcopus post spoliacionem de eo factam aut quid e-it de eo.
AGZ IX p. 118 (a. 1479) : tercie partis metretarum de omni grano molito et molendo e-ncium possessores.b. sq. ex et
DokMp I p. 249 (a. 1390) : pro omni dampno, quod ex dicta scultecia poterit e-re.c. sq. adv. loci. (ex) inde et
StPPP VIII p. 457 (a. 1398) : dampnum, quidquid exinde e-erit etc.Ita saepius.
Item
unde