Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DISPERSIO

Gramatyka
  • Formydispersio, disparsio
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -onis
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I. propr.
    • 1. rerum: rozrzucenie, rozsianie
    • 2.
      • a. rozpędzenie, rozproszenie
      • b.
  • II. transl.
    • 1. sianie zniszczenia, spustoszenia, rozbój
    • 2. podział, rozbicie, niezgoda

Pełne hasło

DISPERSIO s. DISPARSIO, -onis f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • L.
  • A.
  • N.
I. propr.
1. rerum: rozrzucenie, rozsianie; actus dispergendi, dissipatio
StPPP VIII p. 229 (a. 1387) : pro d-e frumenti.
AKapSąd III p. 94 (a. 1502) : interrogatus super articulo de d-e hostiarum consecratarum, quibus debebat parochianos communicare.
Cf. Th. V 1, 1412, 42 sqq.
N. concr.
foeni i. q. faenum dispersum
AGZ XIII p. 410 (a. 1463) : ministerialis ... post recepcionem feni vestigiis alias «kolegyami» et per d-parsionem parwam feni recepti insecutus est ... usque in bona tua.
2. hominum
a. rozpędzenie, rozproszenie; eiectio, dissipatio.
N.
cmethonum :
StPPP VIII p. 199 (a. 1386) : terminum ... pro intromissione super tenuta ... et pro d-e kmethonum.
AGZ XIV p. 266 (a. 1448) : cum qua d-e tua hominum ipsius duo kmethones recesserunt nec sunt reversi.
Dicitur etiam
piscium ( *PommUrk II p. 156, a. 1266).
b. meton. de statu eorum, qui dispersi vivunt (dispersa multitudo).
II. transl.
1. sianie zniszczenia, spustoszenia, rozbój; depopulatio, spoliatio
StPPP VII p. 245 (a. 1545) : aliae sunt actiones criminales, que sunt ... furticinia, incendia, invasiones domesticae, d-es stratae publicae.
Cf. Th. V 1,1413, 18 sqq.
Inde sensu latius translato:
zniszczenie, upadek, zagłada; clades, ruma, exitium
CodSil V p. 300 (saec. XIV) : dum in clerum d-em faceret tam crudelem, ut domum Domini subvertere conaretur.
FormJ p. 49 : beneficiorum perdicio, virtutum d-o et exinanicio meritorum (cf. JAC. PAR. Serm. fol. 34a).
2. podział, rozbicie, niezgoda; divisio, discordia, dissensio
CodEp II p. 329 (a. 1434) : in percussione pastoris disperguntur oves gregis: timemus enim illorum, qui erant in eo uniti, d-em, hoc est dissensionem.
Tom. VI p. 279 (a. 1523) : majestas regia ... verita, ne hec Bohemorum d-o rebus suis incommodaret (cf. contextum ).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)