- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- L.
- A.
*CodVit p. 717 (a. 1426) : litteris obprobriosis ... dolenter nos deprimavit.]
I.
propr. de concr.
1.
przygniatać, przytłaczać, uciskać; deorsum premere, comprimere,opprimere.
Constr. sq.
in c.
acc.
Praec.
a.
zagłębiać, pogłębiać; imprimere,in humili ponere (saec. XVI).
b.
zatapiać; demergere (saec. XVI).
c.
wtłoczyć,wcisnąć;
comprimere, intrudere, compingere
MARTIN. OP. Chr. p. 425 : paganorum multitudo per ... regis Arragonum astutiam inter montium districtum fuit d-sa et ibi occiderunt quam plurima milia.
d.
ścisnąć, zmniejszyć, zwęzić; artare, angustiorem, minorem facere
DŁUG. LibBen I p. 375 : villa ... in suis gadibus per violentiam constricta et plurimum d-sa est.
Visit. p. 49 (a. 1511) : habet agrum suum protensive circa magnam viam, ubi hereditas Marzicze d-sit viam ad agrum ipsius ... viam magnam exarando, et ita ... minoratur praefata via.
2.
zniżać, obniżać, spuszczać, pochylać; demittere, deflectere, inclinare
VITELO Opt. p. 155 : eleuato uisu respectu superficiei conicae maius erit, quod videtur ... d-so... uisu minus erit, quod uidebitur.
FRANCO p. 370 : latus huius tabule... eleuabitur et d-etur secundum altitudinem equinoctialem in regione.Ita saepius usque ad saec. XVI. Glossa Pol.
RFil XXV p. 146 (saec. XV ex.ex) : nullus d-sus «zgarbywszy szye» corizat, sed erectus.
N. constr.
a.
sq.
in
c.
acc.
NIC. BŁ. Serm. I p. 72 : habent os suum ... in terram d-sum.
b.
sq.
in
c.
abl.
MARTIN. p. 14 : dummodo vas fuerit elevatum in medio et in finibus d-sum.
Locut.
α.
cervice depressa :
CodEp III p. 31 (a. 1448) : cervice d-sa sue maiestati ... perimmensas refero humillimas gracias.Cf. etiam Ztschr. XLIX p. 199 (a. 1447).
β.
depresso intuitu
nieżyczliwie; torvo vultu
CodVit p. 1011 (a. 1416) : cur proximos per Christum ad fidem invitatos tam d-so intuitu et ingrate suscepisti?
3.
singulare:ściągać, zdejmować; detrahere, auferre
StPPP II p. 780 (a. 1471) : d-sisti sibi (i. ei ) alias «zrazylessz» de digito ipsius duos anulos.
II.
transl.
A.
homines eorumque condicionem, statum, amplitudinem, animum, vires,iura sim.
1.
zgniatać, przygniatać, tłumić, gnębić, poniżać, nadwerężać,uciskać; debilitare, detrectare,opprimere,vexare, deminuere, frangere (pro subi.
ponuntur homines et res abstr. ).
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
abl.
instr.
c.
sq.
in
c.
abl.
STAN. OP
p. 887
cum in lecto d-sus in infirmitate iacerem.
Huc quoque pertinere videntur
a.
wyrządzać szkodę; alicui nocere, damnum inferre
ArPrawn IV p. 58 (saec. XIV med.) : cum Iudaice pravitatis intencio super hoc versatur, ut Christianos non tantum in fide, quantum eciam in diviciis semper d-re vellent (cf. StPPP I p. 150).
StPPP II p. 484 (a. 1441) : vocantur in ius pro eo, quia judicauerunt homines ibidem, in articulo ad eum pertinente, et in XXX marcis ipsum d-serunt violenter, wlt probare.
b.
krępować, ograniczać w czymś;
aliquem in aliqua re cohibere
KodKrak p. 231 (a. 1457) : quomodo ipsi ... mercanciarum ... ipsis ciuibus exercenciam ... d-sissent et destruxissent.
AGZ VI p. 54 (a. 1460) : Andreas ... cives Leopolienses ab antiquis eorum immunitatibus... artare atque d-re moliretur.Ita saepius.
2.
aliquem de aliqua re
(e
Pol.
wycisnąć
vel
zaprzeć)
wyrzucić, wyprzeć, wyrugować z posiadania czegoś; de possessione alicuius rei depellere, demovere
ChrPP p. 532 : eundem ... oppressionibus fatigavit cupiens eum d-re de suis partis medie porcione.
StPPP VIII p. 533 (a. 1398) : si dictus Nicolaus de Cromolow predicto d-sus per aliquem fuerit.Ita saepius. Nescio an huc quoque pertineant
StPPP II p. 410 (a. 1435) : si ... Cristinus contra predictam scoltetam ... aliquam accionem habuerit, cum eadem jure procedat et ipsam eodem jure vincat et d-at; insuper si aliquid ... Cristinus ad dictum priuilegium iniurie habuerit, extunc jure eandem scoltetam d-at.Occ. constr. sq. ab ( AGZ XIV p. 367, a. 1453). Glossae Pol.
StPPP II p. 603 (a. 1451) : ipsos fratres ... pallatinus racione proximitatis sue de hereditate Philippouicze jure et judicialiter euicit et d-sit, alias «spari».
AGZ XVIII p. 36 (a. 1471) : si Andreas ... de dicta medietate molendini et tota piscina d-retur, alias «bylby wyczysnyon».
Ib. p. 94 (a. 1475) : si aliquis frater ... de sua divisione seu porcione quacunque divisionis sue d-retur alias «bylby sparth», vel iure esset victus.
B.
res
1.
a.
rhet.
t. t. umniejszać; attenuare (saec. XV ex. -XVI).
b.
pomniejszać, zniżać;
minuere
WAPOW. Chr. p. 193 : ut rerum precium arbitrio suo augerent vel d-rent.Huc quoque quodammodo pertinere videtur:
ib. p. 15 : que sententia etsi optima videbatur, Albertus tamen ... eam d-bat (cf. contextum ).
c.
niszczyć,zacierać; delere, oblitterare
Lites I p. 128 (a. 1339) : nec litere ... poterant legi, quia quasi delete erant et d-se.
2.
vocem
zniżać głos;
demittere. Praec.
mus.
t. t. wymawiać niższym tonem;tono graviore pronuntiare
LIBAN . fol. AVb : accentus... circumflexus ... ex gravi et acuto constat: incipiens enim ab acuto in grauem desinit et ita cum d-it et acuit syllabam, circumflexus efficitur.
FELSZT. ModAcc fol. A IIb : in polisyllabis uero habentibus penultimam longam ultima d-itur.Ita passim.
3.
fungitur vice aliorum verborum cum voce premendi compositorum
a.
comprimere; powstrzymywać
VITELO OpM p. 40 : in animabus nostris non d-sis in corpore.
b.
exprimere
α.
wyrażać
CodLit p. 364 (a. 1432) : lingwa hominis d-re nec stylus scribentis ualet exarare.
DŁUG. Hist. V p. 15 : castellani ... verba legationem eorum d-ntia in hunc modum faciunt.Ita saepius.
β.
opiewać
StPPP VII p. 416 (a. 1463) : priuilegium regium et aliam litteram colloquialem super roboracione dicti priuilegii regii super ius sue nobilitatis et milicia canentem et d-ntem.
Paulo infra iuxta quod priuilegium et littera colloquialis d-unt.
c.
imprimere
α.
wbijać,nabijać
APozn I p. 11 (a. 1435) : cingulum ... sericeum cum argenteis deauratis centis d-sis.
β.
razić, przeszywać
APozn II p. 435 (a. 1501) : tribus wlneribus maximis et mortalibus d-sus diem vite sue ... clausit extremum.