Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DATIO

Gramatyka
  • Formydatio, dacio
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -onis
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I. concr.dawanie,użyczanie,udzielanie
    • α. + pecuniae zapłata, opłata
    • β. iur.+ rerum ad ius sądowe wywiązanie się z obowiązku zwrotu rzeczy
    • γ. abstr.+ litterarum przedłożenie pisma
    • α. + fidei złożenie przysięgi
    • β. + potestatis udzielenie władzy lub pełnomocnictwa
    • γ. iur.+ termini iuriswyznaczenie rozprawy sądowej
  • II.
    • 1. danina, opłata (na rzecz władcy lub pana)
    • 2. nadanie, darowizna

Pełne hasło

DATIO s. DACIO, -onis f.
  • F.
  • Th.
  • S.
  • B.
  • A.
  • N.
I. dawanie,użyczanie,udzielanie; actus dandi, commodandi, praestandi a. concr. , v. gr. munerum ( MARTIN. OP. Chr. p. 160 ) , crinalium ( AKapSąd III p. 229, a. 1429).
α. pecuniae zapłata, opłata; solutio, pretium
KodMp III p. 46 (a. 1342) : nos Casimirus rex ... et nostri succesores ... sine denariorum d-e balneabuntur in balneo Lublinensi.
APozn I p. 109 (a. 1444) : post non d-em aut dari negleccionem ... decem marcarum.
Cf. Th. V 1, 40,46 sqq.
N.
prior zadatek; pecunia in antecessum data
StPPP II p. 685 (a. 1464) : Jordan ratham totam prioris d-is pecuniarum alias «zadavek» perdet in eternum.
β. iur. rerum ad ius sądowe wywiązanie się z obowiązku zwrotu rzeczy; rerum, de quibus lis erat, restitutio iure facta
ArPrawn I p. 263 (a. 1553) : poenas ratione non d-is ad ius rerum praefatarum.
N. locut.
sub datione floridi rami (zrzeczenie się praw własności) przez (symboliczne) przekazanie zielonej gałęzi (w ręce nowego właściciela); (cessio de iure proprietatis facta, quae) per traditionem rami viridis (significabatur)
StPPP XI p. 91 (a. 1515) : agrum ... coniuncta manu vendiderunt ... resignaverunt omnes sub d-e floridi rami.
γ. litterarum przedłożenie pisma; actus litteras (publicas) ostendendi
TPaw IV p. 436 (a. 1391) : ex non d-e litere dampnum habet quatuor marcas.
KsgGrWp I p. 183 (a. 1393) : quecunque dampna ... ex non d-e dicte littere sibi recipiat,
b. abstr.
α. fidei złożenie przysięgi; actus ius iurandum praestandi
PommUrk IV p. 374 (a. 1309) : promissores per fidei d-em.
AKapSąd II p. 878 (a. 1480) : de fidei d-e dixit etc.
Item
homagii :
ArHist VI p. 9 (a. 1457) : homines ... a d-e huiusmodi omagii retrahere.
β. potestatis udzielenie władzy lub pełnomocnictwa; actus potestatem alteri tradendi
Lites II p. 334 (a. 1413) : ego ... publicus ... notarius ... procuratorum substitucioni, potestatis d-i aliisque omnibus et singulis ... interfui.
APozn I p. 365 (a. 1464) : arbitrorum eleccioni, nominacioni et deputacioni, de alto et basso compromissioni, potestatis d-i ... presens interfui notarius publicus.
Simili sensu abs.
VAdAnt p. 55, 1 : ad hunc imperatorem... Sclauonica manus perrexit ... et offert electum episcopum, rogans eius d-e popularem firmare consensum.
Cf. Th. V 1, 40,9 sqq.
N.
regalis nominacja królewska; designatio a rege facta
StPPP II p. 162 (a. 1405) : Ioannes de Thanczin judicia terrestria Cracouiensia per d-em regalem ... Johanni de Oleschnicza ... dimisit.
γ. iur. t. t. termini wyznaczenie rozprawy sądowej; diei actionis constitutio
AGZ XIV p. 344 (a. 1452) : iuxta d-em termini facialis per ministerialem.
StPPP VI p. 74 (a. 1512) : termini per... Vincencium... d-em ... contra iuris formam ... factam.
Simili sensu iuris :
AGZ XIX p. 89 (a. 1491) : tua ... iuris non d-e alienasti ab ipso ... vulnus ipsius in capite et absecationem manuum.
Item
interrogatoriorum :
ARect I p. 13 (a. 1469) : Nicolao ... contra quem inducebantur testes, renunciante d-i interrogatoriorum.
Occ. pozwolenie, zgoda; ossensus
AGZ XII p. 46 (a. 1438) : Michael ... procurator... eosdem ... decipere dedit alias «sdal ye» et iuxta d-em ipsius nos index ... ... eosdem super premissis diffinivimus.
II.
1. danina, opłata (na rzecz władcy lub pana); vectigal, tributum (principi vel domino terrae solvendum)
KodWp I p. 307 (a. 1258) : libertatem ... ab omnibus d-bus vulgariter «od szoszow» et generaliter ab omnibus solucionibus ... promisimus conservare Przemislaus dux.
DokWp p. 339 (a. 1271) : Prybislaum ... liberamus ... ab omni penitus d-e ac etiam nuptiali (i. e. tributo ratione nuptiarum ducis solvendo ).
PommUrk III p. 101 (a. 1290) : habeant ... licentiam ... mercimonia sua libere apportandi ... absque cuiuscumque theolonii d-e.
Ita vulgo saec. XIV—XVI.
Dicitur
contributionalis ( KodKrak I p. 231, a. 1458) .
N. constr. sq. gen., quo indicatur
a. tributi species, v. gr. cisae ( KodMp I p. 48, a. 1255 ; StPPP II p. 673, a. 1462) , daciae ( KodWp V p. 556, a. 1435) , decimarum ( CodEp III p. 114, a. 1461 ; ZabDziej III p. 284, a. 1493) . b. res, qua tributum solvitur, v. gr. cervisiae ( KodKrak I p. 209, a. 1447) , frumenti (cf. infra 23,22), avenae (cf. infra 23,25; simili sensu frumentaria : StPPP XII p. 504, a. 1534) , mellis ( AGZ XVI p. 301, a. 1500) , panni ( ArHist XI p. 480, a. 1461) , grossorum ( ArPrawn V p. 86, saec. XV ; item pecunialis : KodWp III p. 102, a. 1358) , salis (cf. infra 23,39). c. res, cuius gratia tributum sol vitur, v. gr. pontium ( AGZ V p. 170, a. 1450 : theoloneorum et pontium ... d-es;
KodMaz(L) p. 256, a. 1472 : nulla thelonea neque d-es pontium in hominibus ducalibus ... recipere)
, porcorum (
AGZ II p. 101, a. 1433 : villam... cum... porcorum d-bus sive decimationibus faginule et glandinis ex eisdem silvis ... provenientibus).
Varia praeterea dationum genera glossis Pol. designantur
KodWp I p. 418 (saec. XIII ex.ex) : villanos ... absolvimus ... a d-e eciam quarumlibet festivitatum ubicunque, quod «godne» dicitur (i. e. tributorum festi alicuius occasione duci solvendorum ).
AGZ III p. 146 (a. 1400) : pro d-e missali, que alias «meszne» dicitur ... duos grossos ... solvere.
KodKWil p. 73 (a. 1407) : d-em wlgariter dictam «pol vstawy» mellis.
KodMaz(L) p. 167 (a. 1422) : liberam mollituram in molendino ... absque omni d-e vulgariter «miara» ... dederunt.
CodEp III p. 530 (a. 1434) : ab omni d-e et solucione mensurarum, que «dziakla» nuncupatur.
PP II p. 25 (a. 1410) : ab omnibus grauaminibus, frumentorum d-bus, «sep» wlgariter dictis (cf. DŁUG. LibBen I p. 297; id. Hist. IV p. 394).
AGZ XI p. 430 (a. 1458) : villam ... cum ... avenarum d-bus, alias «osspy».
ArPrawn XI p. 3 (saec. XV med.) : absque omni d-e alias «poszemczyzny».
AGZ XII p. 255 (a. 1458) : villam ... cum silvis ... et de ipsarum d-bus sive decimis quibusvis alias «szyri».
Ib. XIII p. 362 (a. 1461) : areas ... cum d-bus alias «danyany».
StPPP II p. 698 (a. 1464) : subdiderat se ... ad pignorandum, si non daret ... d-em «myodowe».
AGZ XVI p. 142 (a. 1478) : debet dare d-em alias «voyenne» et equum ... pro ... expedicione.
Ib.XIX p. 70 (a. 1488) : Iacobo cessit ... medietas fluviorum, silvarum, lacuum, d-um alias «danye wkupy».
ArSang III p. 312 (a. 1527) : ab omni d-e et solutione salis, alias «od solnyczego».
Syn. et iuxta posita
angaria (perangaria: DokMp I p. 40, a. 1334 et saepius), collecta ( KodMp II p. 270, a. 1329 et saepius), contributio ( ib. I p. 40, a. 1334 et saepius), exactio ( ib. II p. 270, a. 1329 et saepius), pagamentum ( CodVit p. 38, a. 1395) , servitium ( KodWp I p. 481, a. 1335 et saepius), solutio ( ib. I p. 307, a. 1258 et saepius), teloneum ( CodVit p. 38, a. 1395 ; ArPrawn I p. 238, saec. XV) , tributum ( AKapSąd III p. 304, a. 1516).
N. locut.
in una datione esse być zobowiązanym do płacenia tej samej daniny; eidem tributo obnoxium esse
AGZ XII p. 49 (a. 1438) : ius reclinationis ... pro hominibus, qui in una area sunt et una d-e.
Cf. DATIA I 1.
2. nadanie, darowizna; actus conferendi benefi cium in aliquem, donatio
KodMaz(K) p. 207 (a. 1221) : huic d-i interfuerunt Swanthoslaus pincerna ... Sbylvd venator ejusdem ducis (cf. KodPol I p. 24).
KodUJ II p. 176 (a. 1456) : promittimus ... nostris d-i, donationi, concessioni, appropriationi, abrenuntiationi et cessioni ... nunquam ... contradicere.
Ib. IV p. 74 (a. 1517) : Barbara... doctoribus ... Studii Cracoviensis ... huiusmodi ius patronatus ... dat, donat d-e et donatione perpetua.
Cf. Th. V 1, 40,26sqq. et DATIA II.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)