Ogólne
Pełne hasło
Więcej

BENEVOLUS-1

Gramatyka
  • Formybenevolus, benivolus, benniuolus, boniuolus
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -a, -um
  • Część mowyprzymiotnik
Znaczenia
  • I.
    • 1. życzliwy, łaskawy, przychylny, uprzejmy
    • 2.
  • II. + dobrowolny) I dobrowolny, płynący z własnej woli, nieprzymuszony
  • III.
    • 1.
      • a. wolny, swobodny, nie podlegający czyjejś zwierzchności
      • b. wolny od cudzej pretensji, niepodejrzany
    • 2. de hominibus: wolny, swobodny, zwolniony
  • IV. + via; forodostępny dla wszystkich, publiczny

Pełne hasło

BENEVOLUS, -a, -um scr. benivolus,,benniuolus,,boniuolus
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • B.
  • BJ.
  • A. (beni-)
[occurrunt formae decl. III: nom. sg.
CodEp III p. 244 (a. 1476) : benivolis … fraternitas.
acc. sg.
KodPol II p. 865 (a. 1436) : ipsum... benivoiem facientes.
AGZ XV p. 378 (a. 1499): viam benivoiem.
ib. XVI p. 275 (a. 1497) : beniuolem terminum.
abl. sg.
TPaw III p. 500 (a. 1400) : in beniuoli via.
AGZ XVI p. 293 (a. 1499) : in benivoli foro.
nom. pl.
ib. XVII p. 395 (a. 1502) : non sunt benivoles.
comp. magis benevolus:
*Dogiel IV p. 199 (a. 1513) : tanto se Deus tuis aggrediendis ... rebus magis benevolum ... adjunget.]
I.
1. życzliwy, łaskawy, przychylny, uprzejmy; amicus, benignus, qui alicui bene vult.
N. locut.
benevolo animo życzliwie; amice, cf. Th. II 1898, 10 sqq.
N. constr. sq.
in c. acc.
CALLIM. Hist. p. 25 : tam b-a in se ac suos Hungarorum studia.
2. ( sq. ad) chętny, skłonny; promptus,libens
CodEp I 1, p. 109 (a. 1439) : obtulimus nos ad eam rem b-os.
Ib. I 2, p. 55 (a. 1448) : Casper... obtulit se ad omnia b-um.
ArHist V p. 108 (a. 1453) : ut ... Heduigis semper ad optata viri daret et exhiberet se b-am ad reddendum et suscipiendum copulam carnalem.
Ita saepius.
II. (ex Pol. dobrowolny) dobrowolny, płynący z własnej woli, nieprzymuszony; voluntarius, spontaneus, non coactus
KodPol I p. 89 (a. 1267) : Premislonis asensu b-o requisito.
KodKKr I
p. 120 (a. 1286) : hec ... universa ... de ... b-o consensu et assensu aduocato ... damus.
KsgŁawKr p. 8 (a. 1366) : Jacobus ... animo b-o dedit inducias ... Stephano.
Ib. p. 133 (a. 1375) : cum consensu Petrak (gen. ) … b-o.
Ita saepissime.
N. iur.
conventio ( StPPP IX p. 46, a. 1453) ; item terminus termin dodatkowy wyznaczony za zgodą obu stron; dies actionis extra solitum terminum ex partium composito constitutus
AGZ XVI p. 275 (a. 1497) : Iohannes ... et Petrus ... inscripserunt b-em terminum per terminum proximum) secundum cittaciones tres.
Ib. infra ideo ipsis inscribunt b-em terminum iuxta meliorationem cittacionum.
III.
1. de rebus
a. wolny, swobodny, nie podlegający czyjejś zwierzchności; liber, nullius potestati obnoxius
AGZ V p. 19 (a. 1379) : rectores ... ecclesie ... habebunt ... venaciones b-as omnium animalium et volucrum, molendina et emolimenta b-a de oppido.
KodWp III p. 554 (a. 1385) : decimas campestres ... damus ... pro usibus ipsorum rectorum ecclesiae b-is libere, pacifice et quiete convertendas.
Dogiel I p. 605 (a. 1499) : erit eis securum, b-um et apertum de terris nostris terram suam Moldaviensem recuperare.
b. wolny od cudzej pretensji, niepodejrzany; qui possessoris proprius nec suspectus est
KsgGrWp I p. 340 (a. 1399) : Johannes ... sufficienter approbavit, quod pro suis b-is pecuniis in foro justo emit jumentum.
PP III p. 209 (a. 1451) : Margaretha ... domum, in qua nunc moratur, vendidit Adalbertho ... pro paratis pecunijs et resignauit pro libero et b-o tam late et longe, prout sola possedit et tenuit.
AGZ XV p. 401 (a. 1500) : nos videntes literas supranominati, sibi ([i. e. ei)] tenutam b-em ... decrevimus.
2. de hominibus: wolny, swobodny, zwolniony; liber, immunis, qui suae potestatis est
KsgMaz III p. 73 (a. 1434) : eundem Goworkonem pro tali causa reddimus pacificum et b-um.
KodPol II p. 865 (a. 1436) : ipsum liberantes et b-em facientes ab omni censu.
AGZ XVII p. 395 (a. 1502) : ipsi sunt in manibus ipsius et non sunt b-es apud ipsum (cf. supra quos tenet in captivitate).
N. constr.
a. sq. ab cf.
b. sq. apud cf.
c. sq. inf.
AGZ XII p. 37 (a. 1438) : homines Zauissi ... cum rethibus prandere pisces sint b-i (i. e. piscatura eis concessa est ).
IV. dostępny dla wszystkich, publiczny; cuius usus omnibus liber est, publicus
TPaw III p. 500 (a. 1400) : Nicolaus furtiue in b-i via non recepit Laurencio sex scotos.
KsgCzer p. 31 (a. 1410) : quia me verberauit mettercia vi in via b-a.
Ib.
p. 299 (a. 1424) : in b-a via metdecimus spoliasti meam mulierem.
Ita saepissime, praec. de via; item de foro :
AGZ XVI p. 293 (a. 1499) : in b-i foro alias «na dobrowolnem thargu».
Ad I-IV cf. Słownik Staropolski s. v. dobrowolny.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)