- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- N.
I.
A.
propr. kij, patyk,
laska, drąg; fustis, ferula, vectis, virga
(ferri
sztaba;
radius).
N.
glossas Pol.
KsgMaz II p. 105 (a. 1425) : «kygem czisnol», b-o iactavit.
AGZ XVI p. 31 (a. 1465) : ministerialis ... faciliavit ... duos colonos in cathenis ... et duos in b-is alias «vy kyoch» (i. e. vinctos baculo inter bracchia pedesque inserto ).
Ib. XVII p.296 (a. 1494) : vinctum cathenis et b-o alis «w kyyu».
RachWaw p. 61 (a. 1525) : pro uno b-o alias «drank».Cf. etiam infra 1013, 21.
N. locut.
α.
in baculo ambulare
chodzić podpierając się laską;
i. q. fuste innitentem
SSrSil I p. 200 (ante a. 1422) : abbas simulavit se ... debilem, ambulans ... in b-o.
β.
harundineus
(ex
Vlg.
Ezech. 29, 6; et 1 Reg.
18,21)
człowiek chwiejnego charakteru; homo
levis et varii ingenii
PrzMog p. 31 : quanto minus honestaret cani huic, publicano incenoso, b-o harundineo, Egisto fastidioso, homini abhominato ac ovi in se errabunde ... gregis dominici custodiam appetere.
γ.
peregrinorum :
AGZ VIII p. 131 (a. 1460) : ipsaque instrumenta ... suo cursori in mitra et cum b-o peregrinorum constituto realiter et cum ef fectu tradidit.
δ.
baculi ad arcus
z których wyrabia się łuki; ex
quibus arcus conjiciuntur
*PommUrk VI p. 390 (a. 1295) : in quibus navibus inventa fuerunt ... CCCLX b-i ad arcus etc.
N. armorum loco
adhibitum
ArPrawn I p. 19 (saec. XV) : cum ... gladiis, cultellis, b-is, fustibus ... et aliis armis offensilibus et pestiferis.
AKap Sąd ΙΠ p.211 (a. 1525) : burgrabius accedens b-o ferreo alias«bulawa» scholarem in caput percussit et vulneravit.Sed praec. iur. t. t. iudicium, ius, duellum baculi (de baculo) rodzaj tzw. sądu Bożego: pojedynek na kije między włościanami, a zwł. prawo sprawowania takiego sądu; species quaedam iudicii Dei, quod vocabatur: certamen, quo duo coloni baculis se percutiebant, praec. ius eiusmodi iudicia instituendi
KodMp II p. 86 (a. 1252) : habeat ... comes ... potestatem iudicandi ... ad aquam et ferrum candens, ad duellum b-orum et gladiorum.
PommUB p. 274 (a. 1280) : incolas iudicent ... ad duellum tam gladii quam b-i, que vulgo «kij» dicitur.
KodWp II p. 55 (a. 1291) : omni iure Polonico videlicet b-o, fero, duello ... prefatus Bogumilus et eius successores libere utantur.
Ib. p. 116 (a. 1296) : duellum de b-o, examen ferri ardentis et examen aque frigide et ferventis.
DyplMog p. 5 (a. 1291) : omne ius habebunt fratres in suis hereditatibus ... ius aquae et b-orum.
KodMaz(L) p. 34 (a. 1299) : eidem Joanni villas nostras ... damus et conferimus ... cum omni jure ducali, videlicet ensis et b-i.
KodPol I p. 169 (a. 1304) : item omne duellum gladij, b-i, super aquam mittendj ..., ferum fervidum accipiendi.Ad rem cf. St. Kutrzeba, Dawne polskie prawo sądowe, Lwów 1931, p. 81 sqq.
B.
transl. de
hominibus: podpora; praesidium, adminiculum.
Constr.
sq.
gen. ,
v. gr.
caecorum, senectutis.
II.
laska jako oznaka władzy;
scipio insigne auctoritatis
1.
pastoralis (-e), episcopalis (-e)
et abs.
pastorał biskupi; pedum
episcoporum
CodPom I p. 224 (a. 1212) : imago episcopi infulati, sedentis, tenentis in dextra b-um episcopale.
Lites II p. 209 (a. 1312) : ymago episcopalis tenens b-um pastoralem in sinistra.
KodKWil p. 58 (a. 1398) : b-um argenteum seu curvaturam deauratam.Ita saepissime. Eodem sensu curvatura cum baculo, baculus curvaturae (( AKap Sąd I p. 263, a. 1483 ; ib. III p. 316, a. 1483). ;
2.
berło królewskie;
sceptrum regis.
3.
iur.
t. t.
a.
laska woźnego sądowego; ferula praeconis
ArPrawn II p. 157 (saec. XIV medio): in hunc modum ... faciendam fore citacionem, quod ipse ministerialis cum suo solito b-o ad villam accedere debeat ... ad portam curie eiusdem domini ville suo b-o tangendo et clamando, eundem citare teneatur.
OSTR. p. 137 : praeco b-um semper gestet.Ita saepius.
b.
laska sędziego, a zwł. odwołanie się (lub prawo
odwołania) do laski
sędziowskiej, tzn. żądanie, aby sędzia
złożył świadectwo odnośnie
sądzonej przezeń kiedyś sprawy; bacillum iudicis, et praec.
appellatio (vel ius appellandi)
ad iudicem, qui causam cognovit,
ut de re iudicata testimonium det
KodWp I p. 275 (a. 1253) : accessit quaedam femina ... statuens coram nobis ... puerum ... dicens eidem puero a ... iudice Domardo esse racione propinquitatis villam Starców adiudicatam et super hoc accepit ad eundem Domardum coram nobis b-um, quod vocatur in Polonico «wstez» et nunctium.
StPPP II p. 210 (a. 1416) : Nicolaus ... remansit judicio sex scotos contra Pasconem ... quia ipsum b-us non adiuuit.
Ib. p. 363 (a. 1432) : penam binam sex scotorum pro recepcione ad acta pro b-o alias «za laszky» et judicio tantum.Ita saepissime, cf. CORYLUS.
III.
singularia
1.
cereus
vel
ceratus
świeca;
candela, cereus
KodUJ II p. 114 (a. 1449) : per alia sensibilia apparamenta, videlicet buccinas, fistulas, tympana, citharas, b-os cereos et ceratos etc.
2.
kaganiec; genus lucernae
CracArt IV p. 362 (a. 1495) : lucibulum magnum seu b-us magnus grossus cum firloys ligneis dispositus, credatus.