Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ASPICIO-2

Gramatyka
  • Formyaspicio, adspicio, asspicio
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere, -exi, -ctum
Znaczenia
  • I. propr. propr. patrzeć, przyglądać się, spoglądać
    • α. + oculo favorabili ArHist VIII traktować życzliwie
    • β. + retro wracać do dawnych błędów
    • a. abs.
    • b.
    • c.
    • d.
  • II. transl.
    • A.
      • 1. liczyć się z czymś, brać pod uwagę, uwzględniaćpoważany
      • 2. doglądać, sprawować nadzór, opiekę
        • a. +
        • b. + venationem pełnić obowiązki naganiacza
    • B. + dotyczyć, przysługiwać
  • III. iur.
    • 1. + terminum, ius, iudicium osobiście stawić się w sądzie
    • 2. być obecnym przy jakiejś czynności sądowej
      • α. + iuramentum:

Pełne hasło

ASPICIO, -ere, -exi, -ctum scr. adspicio,,asspicio
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • A.
  • H.
  • N.
[3. pl. con. praes. act. ? aspicent:
KsgLub p. 4 (a. 1443) : ministerialis clamavit ... ut aspicent parochiam alias «ossada».]
I. propr. patrzeć, przyglądać się, spoglądać; spectare, intueri, animadvertere.
N. iur.
dokonać wizji lokalnej; rem, de qua lis est, spectare
CorpJP IV p. 58 (a. 1523) : citat vos ad a-ndum parietem vestrum, si quem vos habere praetenditis villae N. contiguum.
Refl. przeglądać się; speciem suam in speculo contemplari
PEREGR. fol. 35b : specula sunt praecepta Dei, in quibus sancte anime se semper a-unt.
Part. praes. zwrócony w jakąś stronę; aliquo spectans
VITELO Opt. p. 71 : corporis illuminantis ... pars a-ns corpus illuminandum
PAUL. CR. p. 16, v. 46 : est tellus ... a-ns ortus ..., Phoebe, tuos.
Ad usum verbi videre proxime accedit
GŁOG. Phys. fol. C la : talem figurationem capitis a-itur habuisse Albertus Magnus.
N. locut.
α. oculo favorabili traktować życzliwie; benignum se praestare ArHist VIII
p. 327 (a. 1499) : dignetur ipsum oculo favorabili a-re.
Opp.
CodEp I 2, p. 341 (a. 1472) : laevo illum a-nte Marte.
β. retro wracać do dawnych błędów; ad pristinos errores reverti (alluditur ad Vlg. Luc. 9, 62)
*KodWp I p. 74 (a. 1212) : circa eos tamen, qui nuper relicto gentilitatis errore ad cognitionem veritatis ... pervenerunt, eo debet propensius exerceri caritas, quo facilius retro a-rent inhumane tractati (cf. *DogielIV p. 1).
Constr.
a. abs.
b. sq. acc.
c. sq. ad
*KodMp I p. 155 (a. 1297) : nullus uestrum a-at ad (ed. a) datam inferius adnotatam.
DŁUG. Hist. V p. 33 : aderant et plures barones de Bohemia ... a-ndo (v. l. aspicientes) ad caerimonias praefatae coronationis.
Cf. id. Op. p. 38 et Th. II 830, 39; 831, 6 sqq.
d. sq. enuntiato interrogativo.
II. transl.
A. de hominibus
1. liczyć się z czymś, brać pod uwagę, uwzględniać; respicere, rationem habere
CodEp I 2, p. 152 (a. 1454) : se tuae obstrictum serenitati a-ns.
*KodUJ II p. 217 (a. 1463) : nos ... Michael abbas ... attendentes et a-ntes petitionem huiusmodi fore iustam.
DŁUG. Hist. V p. 472 : levissime ... salvationi perpetuae ... insistimus, neque ad mortem et rerum omnium consummationem a-imus.
CodEp II p. 597 (a. 1492) : dum ad vestre excellende ingenuam probitatem a-imus moresque eius et virtutes pensamus.
StSyn VIII p. 49 (a. 1509) : non avaros neque munera a-ntes.
Part. perf. de homine: poważany; honorabilis, honestus
ARect I p. 363 (a. 1494) : hominem satis probum et a-tum.
2. doglądać, sprawować nadzór, opiekę; tueri, curare
KodMp III p. 166 (a. 1363) : vt ... omnes sibi adherentes decenter procurentur ac eciam bene a-antur.
KsgMaz III p. 211 (a. 1436) : Johannes Veyslaum patruum suum ad tempora vite sue regere debet, a-re et protegere.
PP II p. 122 (a. 1451) : ad quod consules ... tenentur a-re.
StPPP II p. 906 (a. 1496) : tu ipsum obligasti ... ad seruiendum et a-ndum nobili ... Nicolao.
AGZ XVI p. 427 (a. 1503) : filius debet hoc a-re ... utrum complerentur predicte misse.
Ita saepius. Cf. ASPECTIO I.
N.
a. ius
AGZXV p.3 (a. 1457) : archiepiscopum petentes, ut veniret ad ius et dignaretur a-re alias «dozrecz» iusticiam ex comisso et mandato ... regis.
b. venationem pełnić obowiązki naganiacza; feras agitare
Visit. p. 414 (a. 1512) : laborant integrum diem ... et ultra hoc venationem a-unt.
B. de rebus: dotyczyć, przysługiwać; competere, spectare ad aliquid
*PommUrk I p. 6 (a. 965) : quicquid ... ad publicum ... fiscum ... persolvitur, sive nostro juri a-at, sive alicui fidelium nostrorum beneficiarium existat.
Tom. IX p. 273 (a. 1527) : universa jura, quae ... virginem Hedwigem ... concernant et a-ant et ad heredes ... mtis vre devolvantur.
III. iur. t. t.
1. terminum, ius, iudicium osobiście stawić się w sądzie; coram iudicibus adesse
KsgGrWp I p. 13 (a. 1386): non curo eadem negocia nec de ipsis quitquam volo scire, nisi terminum a-o.
Ib. p. 303 (a. 1398) : tunc [(sc. secunda die iudicio constituta]) debet causa prorogari ... usque ad alium sequens iudicium ... sed non ulterius, quia debent judicium a-re in tercio termino.
Ita saepius.
N. constr.
a. sq. inter:
AGZ XII p. 79 (a. 1440) : partes si non concordabunt, extunc habent a-re ius inter se.
b. sq. ad versus:
PP III p. 134 (a. 1446) : Stanislaus ... statuit ... procuratorem ... aduersus Sudkonem ius a-re.
Simili sensu
α. diligentiam :
AGZ XIV p. 423 (a. 1454) : consules civitatis Leopol. partes adverse a-xerunt hodierna die suam dilegenciam prout eos doms Nicolaus... citavit.
β. fortunam :
KsgCzer p. 289 (a. 1423) : Johannes de Laszki stans in termino non debet a-re nullam fortunam seu fortilum (ed. fortilu) super Janusz, quomodo idem Janusz pro fratribus fidejussit a festo Nativitatis usque ad aliud festum Nativitatis, usque sibi graniciis terminaverint.
2. być obecnym przy jakiejś czynności sądowej; actioni alicui, quae iure agitur, adesse.
Praec.
α. iuramentum:
AGZ XIV p. 269 (a. 1448) : et Iwaschko ... paratus fuit iurare, si quis a-xisset iuramentum, et dum non fuit, quis a-xisset, tunc Iwaschko persit (i. e. perdidit ) Nastasie iuramentum.
Ib. XII p. 226 (a. 1453) : Martinus terminum non attentavit nec a-xit iuramentum pro damnis.
Ita saepius.
N. constr. sq. dat.
AGZ XIII p. 531 (a. 1466) : qui a-ret iuramento ab ipso Budzwogio.
β. testes:
AGZ XIII p. 204 (a. 1446) : Petrus... condempnavit Bartossium ... quia terminum non attemptavit et testes non a-xit.
γ. solutionem (prawie tyle co) oczekiwać od kogoś zapłaty; exspectare ab aliquo
AGZ XIV p. 365 (a. 1453) : Iohannes ... a-bat solucionem sexdecim marcar. super dom. Dobeslao ... qui Dobeslaus interfuit neque solucionem fecit.
Ib. XII p. 255 (a. 1458) : Heduigis ... a-xit solucionem decem marcarum ... nobili Zauissio.
Cf. ib. XIII p. 501 (a. 1466).
Item per ellipsim
pecuniam :
KsgCzer p. 274 (a. 1423) : constituit ... procuratorem ... ad a-ndum pecuniam.
Praeterea fideiussores, complementum fideiussoriae ( AGZ XIV p. 433, a. 1455 ; ib. XV p. 309, a. 1493) ;, mandatum ( KsgCzer p. 268, a. 1422) , expurgationem litterae ( KsgLub p. 39, a. 1449) , locum (de sculteto iudicio praesidenti StPPP IX p. 103, a. 1473) , parochiam alias «oszada» ( KsgLub p. 4, a. 1443 , cf.
ib. p. 35, a. 1448 : debent a-re alias «prziglandacz ossadi»).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)