Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ARBITROR

Gramatyka
  • Formyarbitror
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ari, -atus
Znaczenia
  • I. orzekać, rozstrzygać, wydawać wyrok (zwł. o sędziach rozjemczych)
    • 2. + ius statutum B. in aliquem I VIII V VI Iustanowić sędzią rozjemczymdem) I. oceniać, rozstrzygać
  • I. mniemać, uważać

Pełne hasło

ARBITROR, -ari, -atus sum et ARBITRO, -are, -avi, -atum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • N.
I. iur. t.t.
  • A.
I. orzekać, rozstrzygać, wydawać wyrok (zwł. o sędziach rozjemczych); disceptare,decernere,sententiam ferre (praec. de arbitris).
Syn.
componere ( AGZ V p. 117, a. 1443) , concludere ( Lites II p. 442, a. 1409) , decernere ( KodWp III p. 436, a. 1375 et saepius), decidere ( Lites II p. 442, a. 1409) , declarare ( KodPol II p. 536, a. 1470) , definire ( KodKKr I p. 285, a. 1361 et saepissime), dicere ( KodWp V p. 351, a. 1423) , disponere ( KodWp V p. 351, a. 1423) , invenire ( AGZ V p. 117, a. 1441) , iudicare ( RH IX p. 115, a. 1428) , laudare ( KodKKr I p. 285, a. 1361 et saepissime), ordinare ( KodWp V p. 351, a. 1423 et saepius), sententiare ( KodMp I p. 352, a. 1368 et saepius).
Constr.
I. a. abs. b. aliquid (v. gr. causam, concordiam, controversiam, poenam, sententiam).
N. locut.
arbitrium ( ArHist V p. 294, a. 1392 —1412). c. sq. acc. c. inf. d. sq. enuntiato obiectivo
KsgŁawKr p. 92 (a. 1372) : compositores ... a-ti sunt ita, quod etc.
Ita saepius, e. sq. inf.
ArPrawn X p. 73 (a. 1399) : arbitratores a-turi fuerint predictas 2 m. dare i et solvere Stanislao. e. in (super, pro) aliqua re:
KodWp V p. 137 (a. 1408) : laicum non posse a-ri in bonis ecclesiasticis.
DŁUG. Hist. V p. 382 : super terra Prussiae ... potestas a-ndi apud illum (regem sc. ) consistat.
TPaw IV p. 290 (a. 1405) : a-amus ... Venceslaum cum Bartholomeo clerico ... pro hereditate
. 2. a. aliquem: KodMaz(L)
p. 171
( a. 1426) : a-ntes strenuos milites ... Iohannem ... et Adamum.
PP VI p. 79 (a. 1432) : arbitri ... Petrum ... et Nicolaum ... a-arunt et perpetuali diuisione diuiserunt.
N.
cum aliquo : TPaw IV p. 290, cf. supra IO.
Ib. VII p. 284 (a. 1423) : quomodo ipsam cum ipso a-uerunt arbitri. Inde sensu pass.
KsgMaz 1 p. 40 (a. 1405) : in oppositum Regnoldus dixit, quod cum ipsa domina non fuisset a-turus (i. e. arbitratus ).
Ib. p. 45 (a. 1405) : fassus est, quod cum ipso Andrea fuit a-tus. b. inter aliquos:
Lites I p. 456 (a. 1337) : complementum sentencie ... a-te inter nos ... et religiosos viros ... Ordinis... Beate Marie.
KsgKaz p. 303 (a. 1394) : inter ipsos talem concordiam fore per arbitros a-tam.
Ita saepius..
2. uchwalać,postanawiać;statuere, v. gr. ius ( PommUrk II p. 367, a. 1278) , statutum ( ib.IV p.48, a. 1302) . B. in aliquem ustanowić sędzią rozjemczym; arbitrum constituereSSrSU I VIII
p. 102 (a. 1462) : magister Ordinis in regem 1 hunc nolit a-ri sed pocius ...papae caput in causa j sua submittet. *S.>rSil VII
p. 121
( a. 1466) : partes de alto et basso a-ti sunt in quatuor personas ... ita quod quitquit hii quatuor ... dictent ... obligate sint arnbe partes effectualiter tenere. C. przyrzekać, składać dobrowolnie zobowiązanie (przed są- I
dem); promittere,se coram iudicibus sponte ad ali!quid faciendum obstringere
PommUrk V p. 75( a. I 1312): quam solucionem denariorum conmuniter ja-amur in hiis scriptis.
Ib. p. 229(a. 1315) : quod dicta placita firma tenentur... coram nobis sunt... iconsules publice a-ti.
Ita saepius ib. cf. V p. 535 (a. 1320) , VI
p. 183 (a. 1323). PomnLw I p. 6 I (a. 1382) : quod si non fecerit, predictas 1111 ... ! marcas ... perdere debet, et hoc coram consulibus est a-tus.
ArPrawn V p. 437 (a. 1392) : reconI gnoscimus ex bannito iudicio, quia a-verunt in■vicem: quicunque ipsorum in exaccione se negliI git etc.
Cf. ALMA XV p. 166 sq. \ I I. oceniać, rozstrzygać; aestimare,decernere.
I. mniemać, uważać; putare,opinari,sentire.
Constr.
a. sq. acc. b. sq. dupl. acc. c. sq. acc. c. inf.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)