- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- BJ.
- A.
DŁUG. LibBen II p. 128 : si montes ampliuntur in suis fructibus.
gerund. ampliendus: CodVitp. 332 (a. 1415): in amplienda ... fide.
AGZ II p. 203 (a. 1470) : ad ... amplienda comoda.]
I.
1.
rozszerzać, powiększać, pomnażać; amplius reddere, augere, multiplicare (etiam res incorporeas
v.
g. sanctitatem:
DŁUG. Op.
p. 47
).
Syn.
dilatare (
ArPrawn I
p. 225, saec.
XV
;
ŁASKI ComPriv
fol. 16a
)
, extendere (
ZabDziej IV 1,
p. 38, a.
1550).
Opp.
diminuere (
DŁUG. LibBen I
p. 286
)
, rescindere (
KodPol I
p. 46, a.
1242)
, restringere (
ArHist XII
p. 290, saec.
XIV)
.
N.
glossam
Pol.
RFil X p. 143 (a. fere 1505): «rozmnozyl» a-uit.
N. locut.
abundantes
magis (uberius) a-re :
KodWp II p. 42 (a. 1290) : cultum Divini Numinis magis a-re cupientes.
MatArch p. 25 (a. 1417) : comoda uberius a-re.
N. phil.
et gramm.
terminum
poszerzać znaczenie;
termini significationem
extendere
GIEŁCZ. p. 28 : in ista propositione homo est mortuus ly homo a-atur ad ...supponendum pro eo, quod est vel fuit, sufficit quod eodem modo a-tus verificetur de mortuo.
Ib. p. 62 : relatiuum idemtitatis substantie non reciprocum non potest a-ri nec restringi ad supponendum pro aliquibus, nisi pro illis, pro quibus verificatur antecedens vel propositio sui antecedentis.
Item
modum demonstrandi :
VITELO Opt. p. 439 : posset quoque a-ri modus iste demonstrandi ad alios situs lineae uisae.
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
ad.
c.
sq.
in
c.
acc.
d.
sq.
in
c.
abl.
KodKKr I p. 27 (a. 1228) : ecclesiam ... in omnibus finibus ... illibatam conseruare volo saluo eo, siquid inspirante Domino ... a-re mihi placuerit in augendo.
KodMp II p. 242 (a. 1318) : vt donacionis nostre munificentia ... circa Christi seruitores in suis amplioribus a-etur beneficijs.Pass.powiększać się, wzrastać, wzbierać: crescere, incrementum capere
KodWp V p. 37 (a. 1403) : si aqua per vehementiam avide a-retur et aggerem dirumperet.DŁUG. LibBen II p. 128 cf. supra 7 sq.
N.
locut.
manus adiutrices a-re
udzielać pomocy;
opem ferre
StPPP X p. 35 (a. fere 1425) : nonne in dignitatibus residens magnificis amicis petentibus tenetur manus adiutrices a-re?
2.
szerzyć; propagare,
divulgare
CodVit p. 332 (a. 1415) : invasores, qui nos in a-ienda sacra fide catholica impedire consueuerunt.
CodEp III p. 275 (a. 1447) : hanc conseminaverunt, auxerunt et a-verunt famam.
II.
transl.
A.
wspierać, obdarowywać, wzbogacać;
iuvare, donare, locupletare
*Lites I p. 423 (a. 1310) : ecclesiam suam fetu nove prolis ad fidem converse Dominus a-bat.
KodWp III p. 102 (a. 1358) : molendinarius ... per dictum molendinum poterit a-ri tali modo, quod poterit in dictis molendinis construere aliquam rotam seu lapidem molarem.
AGZ IV p. 7 (a. 1392) : ecclesiam ... Sanctae Mariae ... de bonis temporalibus ... opulenta benignitas liberaliter et multipliciter a-vit.
N.
constr. sq.
in :
DŁUG. Op. p. 52 : a Deo ... noveras te in prosperis dirigi et in benedictionibus a-ri.
2.
umacniać,
utwierdzać; firmius reddere
StCr p. 68 (a. 1538) : quod statutum ... ad ecclesiae nostrae utilitatem ... roborare, stabilire et a-re cupientes.
Ib. p. 122 (a. 1582) : decretum suum ... quoad marcam capitularem ... a-ndum (ed. -am) et declarandum (ed. -am) putaverunt.
3.
podnosić, uświetniać; illustrare, honorare, amplificare.
III.
iur. odłożyć
ogłoszenie wyroku; causae sententiam differre.