Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ALEA

Gramatyka
  • Formyalea
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ae
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I. propr.
    • 1. kostka do gry
    • 2. gra w kości
      • α.
      • β.
      • γ.
  • II. transl.
    • 1. rozgrywka, spór, wojna
    • 2. niebezpieczeństwo, ryzyko, niepewność
      • α.
      • β. + a-am fortunae subire zdać się na niepewność losu
      • γ. + in a-am belli devenire podjąć ryzyko wojny
      • δ. + iacta a-a na łaskę losu
      • γ. + extra a-am zdala od niebezpieczeństw

Pełne hasło

ALEA, -ae f.
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • H.
I. propr.
1. kostka do gry; tessera, taxillus.
N.
a-arum schema gra w warcaby; ludus duodecim scriptorum
*MPH I p. 338 (a. 1076) : in constituendo sive dissolvendo flexuoso a-arum scemate.
Item
tabula a-arum szachownica; abacus
*ib. quatinus secum ad tabulam a-arum ... sedeat.
2. gra w kości; tesserarum ludus.
N. locut.
α. ludere a-a, in a-a, ad a-am vel a-as ( *KodWp I p. 429, a. 1279 et saepius).
β. a-am tractare. ( AKapSąd III p. 261, a. 1497) , versare (in imagine Tom. V p. 372, a. 1521).
γ. in a-a certare ( Tom. XII p. 201, a. 1530) .
II. transl.
1. rozgrywka, spór, wojna; certamen, contentio, bellum
Tom. V p. 396 (a. 1521) : in versanda hac a-a varii solent esse eventus.
Ib. VII p. 97 (a. 1524) : haec a-a, qua certant principes magis nobis congrueret.
2. niebezpieczeństwo, ryzyko, niepewność; discrimen, res incertae, dubiae.
Dicitur de
a-a belli (certaminis); fortunae; carinae (i.e. vitae IANIC. p. 105 v. 54) ; ; muliebris sortis ( *Tom. IV p. 279, a. 1518) ; huius mundi ( FormJ p. 56 ) ; iuris et litium ( Tom. IX p. 319, a. 1527) ; potestatis (( ib. VII p. 395, a. 1525) ; ; publica (i. e. vitae publicae *ib. XIV p. 35, a. 1532).
N. locut.
α. a-a (fortunae) aliquo modo (aliquorsum) cadit; (con-) vertitur ( Tom. III p. 36, a. 1516 et saepius); inclinat ( Tom. V p. 372, a. 1521).
β. a-am fortunae subire zdać się na niepewność losu; se fortunae arbitrio committere.
γ. in a-am belli devenire podjąć ryzyko wojny; anceps belli certamen inire ( Tom. IX p. 281 a. 1521).
δ. iacta a-a na łaskę losu; re fortunae arbitrio commisa.
γ. extra a-am zdala od niebezpieczeństw; procul periculo ( *Tom. IV p. 279, a. 1518 et saepius).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)