- F.
- Th.
- S.
- BJ.
- A.
- N.
WiadPol p. 182 (a. 1582) : fercula, quae mihi ... adferis.inf. praes. act. affere:
KodWp II p. 50 (a. 1291) : parum affere utilitatis.part. perf. afertus:
ArHist VIII p. 356 (a. 1499) : hec littera ... afferta est.3. pl. ind. perf. act. allati sunt
StPPP XII p. 82 (a. 1529) : iurati sunt allati tale ortilium.inf. perf. act? allaturam esse:
ARect II p. 70 (a. 1540) : recognovit ... se allaturam puerum ad bursam ... et posuisse in limine.part. fut. act. pro inf. praes. pass.
StPPP II p. 914 (a. 1496) : per Eustachium sentenciam de Jure Supremo allaturam debentem.gerund. pro part. perf.
CodEp III p. 320 (a. 1481) : consilio vestro per eum afferendo et per nos intellecto.]
I.
propr.
1.
przynosić, sprowadzać, przywozić;
ad aliquem locum ferre, adducere,
importare
a. res (etiam
abstr.
v.
g. nuntium, consilium).
b. personas.
N.
locut.
praesentiam suam alicui
przybyć do kogoś osobiście; praesentem adesse
Tom. III p. 271 (a. 1514) : si ... presentiam nostram conventui a-re nobis licebit.Pass. przybywać; venire
DŁUG. Hist. IV p. 447 : ex parte ... ducis ... duo nuntii ... a-ti sunt.
Ib. V p. 482 : nuntius ... cum literis illi a-tus est.
Simili sensu de rebus
DŁUG. O p. 632 : conclusio ... a-tura est iuxta.
2.
wydawać (owoce), dostarczać (pożywienia); producere
(fructus, victum).
II.
transl.
1.
występuje zamiast czasowników; fungitur vice verborum
a. ferre opem, patrocinium, salutem, spem, facultatem,
commoditatem, lucrum
udzielać (pomocy, opieki, ratunku), dawać (nadzieję,możność,
korzyść, zysk).
N.
expensas
ponosić koszty
TPaw I p. 54 (a. 1503) : pro expensis nunciorum a-ndis.
b. inferre iniuriam, detrimentum, fraudem, cladęm, periculum, ignominiam, manum (vim) alicui, odium
in aliquem powodować
(szkodę,klęskę,niebezpieczeństwo, hańbę), zadać (gwałt), skierować (nienawiść).
c.
proferre testimonium, declarationem [podawać (świadectwa).
N.
α.
honorem
okazywać cześć
ARect I p. 490 (a. 1509) : magistro honorem et reuerentiam a-re.
Tom. IV p. 316 (a. 1518) : nos ... venerationis munus a-re ... tue celsitudini ... decrevimus.
β.
aliquid in medium
pokazywać publicznie
ArLit I p. 83 (a. 1521) : ut aliquid in medium a-at causa recreationis.
ConcPol II p. 121 (a. 1528) : apocripha ... quae non licet in medium a-re.
γ.
aliquem
przedstawić kogoś jako kandydata na urząd; aliquem ad munus gerendum commendare
Tom. II p. 63 (a. 1512) : misimus ... ad ... capitulares hortantes eos, ut nobis personam gratam ... eligant, ut eandem ... sanctmo domino nostro a-re possemus.Item: głosić, mówić; dicento proferre.
N.
iur.
a iure (sententiam de iure)
wydać wyrok;
sententiam dicere
ZabDziej I p. 43 (a. 1438) : insuper decreverunt et contulerunt septem scabini et a iure a-erunt, quod etc.
StPPP II p. 914 (a. 1496) : per Eustachium sentenciam de Jure Supremo a-turam (i. e. proferri ) debentem.
d.
transferre
przenieść (w inną formę)
DŁUG. Op. p. 342 : meas ineptias meaque errata in scema (i. e. schema ) iustius veriusque a-re.
e.
offerre ordinem (i. e.
insignia) nadać order
Tom. VII p. 178 (a. 1525) : regi Ungarie ... ordo iste (sc. Aurei Velleris ) est a-tus.
N.
aliquid in utilitatem alicuius
oddać do czyjegoś użytku
URSIN. fol. 28a : quidquid ... labore comparare potui, in ... vestrum vtilitatem ... a-etur.
N.
intrans.
occasio a-rt
nadarza
się sposobność; offert se
DŁUG. LibBen I p. 568 : vigilias novem lectionum ... si necessitas vel occasio a-erit, decantare.
f.
conferre vitam
(de parentibus) dać życie
IANIC. p. 29 v. 59: vitam a-it pater ... mihi.
Item
momentum ad aliquid
przyczyniać się do czegoś
CALLIM. Hist. p. 20 : qui ad Christianae rei defensionem … momenti ... aliquid a-erint.
Inst. p. 102 : quod momentum nutricis probitas ad honestam puerorum educationem a-at.
2.
wywoływać, budzić (jakieś uczucia);
incitare (animi motus).
3.
czynić coś jakimś;
reddere
HUSSOW. p. 32 v. 620: quacumque suos cursus intenderit (sc. bellua ) a-rt cuncta procelloso turbidiora freto.
4.
rhet.
fidem
stwarzać prawdopodobieństwo; orationem fide
dignam reddere.
5.
aliquem
pozywać do sądu; citare
in ius
JusMet p. 152 (a. 1465) : coram ipsis ... pro causis tam magnis quam parvis ... a-ti minime respondebunt.
Ib. advocatus vero coram nobis respondebit ... dum per nostram litteram ... evocatus fuerit vel a-tus.
6.
N.
locut.
α.
aliquem ad fidei catholicae assumptionem (gremium)
na
wrócić na
katolicyzm;
i. q. adducere
KodUJ I p. 54 (a. 1403) : indigenas terrae nostrae Lithuaniae ... ad assumptionem ... fidei catholicae feliciter a-imus (cf. CodVit p. 72, a. 1401; AUnii p. 92, a. 1433 [et saepius)].
β.
aliquem favore
obdarzać względami;
favore amplecti
Visit. p. 311 (a. 1512) : quanto uberius nostro favore se a-tum cognoscat.
γ.
gradum alicui
zbliżyć kogo;
propinquiorem reddere
Dogiel I p. 355 (a. 1510) : ad ... amicitiae aditum magnum a-rt euntibus gradum locorum vicinitas.