Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ABEO-1

Gramatyka
  • Formyabeo
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ire, -ii, -itum
Znaczenia
  • I. propr.
    • 1. odejść,wyjść, pójść
    • 2. o chłopach, opuszczających wieś
  • II. transl. transl. wychodzić,wieść (o moście)
  • III.
    • a. + contemptum spotkać się z pogardąwyjść z użycia
    • c. + in cassum, in irritum, in nihilum okazać się bezskutecznym, próżnym
    • d. + mores, sectam, sensum alicuius zmienić wiarę, pogląd, obyczaje
    • e. + oblivionem pójść w zapomnienie
    • f. przejść w co, zmienić się w coś
  • IV. przejść, przeminąć
  • V.
  • VI. pass. przepaść
  • VII. iur.+ iure wygrać sprawę (o pozwanym)
  • VIII. schudnąć, niknąć

Pełne hasło

AB-EO, -ire, -ii, -itum
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • BJ.
  • A.
[part. praes. abientem
*Tom. X p. 453 (a. 1528) : utcumque tamen erit, te abientem numquam non habiturus sum praesentem, si non corpore, saltem animo;
ind. perf. abivi XVI demum saec.
Tom. VII p. 205 (a. 1525) : in eorum ... mores abiverint.
Ib. X p. 285 (a. 1528) : videns omnes operas meas ... in nihilum abivisse].
I. propr.
1. odejść,wyjść, pójść; vadere, exire.
N. constr.:
a. ab aliqua re.
b. vias, in abruptum, in fugam, in praeceps
AGZ VI p. 143 (a. 1471) : statuimus ... quia nullus senior magister a-re prius vias debet, donec in loco alium locaverit.
Tom. VI p. 187 (a. 1522) : ubi hi ([sc. homines)] malitia deplorati in preceps ruerunt, nulla cecitas eque in abruptum a-it.
DŁUG. Hist. II p. 147 : quod nonnulli eorum ... in fugam a-rint.
Tom. VI p. 178 (a. 1522) : vetat hec mea turba, vetando in preceps mecum ceca sed omnis a-it.
2. o chłopach, opuszczających wieś; de colonis villam relinquentibus
StPPP I p. 101 (saec. XIV medio) : in talibus casibus non tantum tres vel quatuor ejusdem villae incolae a-re possunt, sed omnes inhabitantes ibidem recedant, quo placebit.
II. transl. wychodzić,wieść (o moście); exire, ducere (de ponte) SSrSil XVII p. 50 (a. 1506) : ex hac insula duo pontes a-unt; alter in septemtrionemetc.
III. a-re in
a. contemptum spotkać się z pogardą; contemni
Tom. X p. 107 (a. 1528) : benigna et necessaria monita sua in contemptum a-isse ... Mtas sua experta est.
b. dissuetudinem, per dissuetudinem
wyjść z użycia; in usu esse desinere
StPPP I p. 393 (a. 1309) : ne tam salubre statutum videatur in dissuetudinem a-isse.
c. in cassum, in irritum, in nihilum okazać się bezskutecznym, próżnym; nihil efficere
CodEp III p. 43 (a. 1450) : incassum ... a-erant omnes preces nostre.
DŁUG. Hist. V p. 84 : Kasimiri regis conatus de instituenda inquisitione ... contra fures et praedones in cassum a-it.
Tom. X p. 285 cf. sq.
d. mores, sectam, sensum alicuius zmienić wiarę, pogląd, obyczaje; alteram sententiam, fidem, mores amplecti
WAPOW. Chr. p. 230 : qui ... a Turcis captus et circumcidi se passus in mores et sectam Machometanam a-erat.
Tom. VIII p. 39 (a. 1526) : abjectis moribus ac institutis majorum vestrorum ... in reprobum sensum penitus a-eritis.
e. oblivionem pójść w zapomnienie; oblivioni dari
PreusUB I p. 60 (a. 1230) : ne ... donationes ... predicte ... a-ant in oblivionem ... praesentem paginam ... sigillis ... feci... communiri.
f. przejść w co, zmienić się w coś; commutari, converti in aliquam rem.
N. locut.:
in fumum ventumque
Tom. IV p. 184 (a. 1517) : sed longum esset talia recensere, que in ventum et fumum a-erunt;
cf. Tom. IV p. 170 ; V p. 283 ; VI p. 175 ; VII p. 225 ; IX p. 154 ; ArPrawn I p. 484 ; ; in flammas spłonąć,conflagrare CALLIM. in
RFil XXXVI p. 403, v. 12 : et pagos segetesque villularum in flammas a-isse nuntietur; in infinitum
okazać się nieskończonym,nieograniczonym; infinitae magnitudinis sese praestare
COPERN. Rv. p. 21 : si locum haberet haec ratio, magnitudo quoque caeli a-bit in infinitum.
IV. przejść, przeminąć; transire, praeterire.
V. umrzeć, obire.
VI. pass. przepaść; perditum ire
Concl. p. 30 (a. 1465) : peciit sibi de altari ... provideri ... sub tali modo, quod si aliquando occurreret aliquis commutans de Universitate Cracoviensi, quod suum beneficium ab Universitate non a-tum posset commutare pro eodem.
AGZ XVII p. 282 (a. 1492) : asserens ... eundem equm recenti furticinio sibi a-ri.
VII. iur. iure wygrać sprawę (o pozwanym); causam obtinere (de citato)
PP III p. 121 (a. 1445) : Iwanus uero predictum Froym iure a-ijt et euasit wlgariter «ogliol ssie».
VIII. schudnąć, niknąć; macescere, evanescere
IANIC. p. 76 v. 13: ille sacer vultus (sc. Cricii episcopi aegrotantis ) macie confectus a-vit.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)