- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- A.
- Ha.
- K.
I.
1.
doświadczenie, próba, eksperyment; temptatio, probatio, experimentum (saepe pl. ).
Appellatur
(efficax) magistra (omnium) rerum (
StSyn III
p. 20
et passim). Additur facti (
CodEp III
p. 430,
a. 1496),
item particularis (
VITELO Opt.
p. 81
)
.
N.
iurium
rozpatrzenie, zbadanie, ocena;
aestimatio, cognitio
KodWp III p. 110 (a. 1358) : pro e-a iurium predictorum datus ... fuit terminus peremptorius.
2.
wiedza (nabyta drogą doświadczenia), doświadczenie, znajomość rzeczy; notitia, peritia, scientia.
Glossa
Pol.
GLb p. 38 : e-a, «dolicznoscz, swyadomoscz».Ad 1—2: dicitur docilis ( AKap p. 51, a. 1539) , manifesta ( KrMU p. 134,27, a. 1429) , oculata ( KodWp V p. 428, a. 1426) , probata ( CodEp III p. 112, a. 1461) , sufficiens ( BYSTRZ. AnalPr fol. h 2b), item phil. intellectiva (opp. sensitiva: MatFil II p. 24, saec. XV in.).
Constr.
a.
sq.
gen.
b.
sq.
de :
SACR. Elucid. fol. a Va : Rutheni sumunt e-am de calicis consecratione.
GŁOG. Anal. fol. 20a : probatur argumento Platonis per e-am de iuvene imperito in geometria.Ita saepius. c. sq. in c. abl.
CodVit p. 748 (a. 1427) : potuisti ... in multis e-am recipere.
Iuncturae verbales
experientiam acquirere (
BYSTRZ. AnalPr fol. p. lb
; conquirere:
KodUJ IV
p. 87, a. 1522)
; simili sensu habere (
ArPrawn V
p. 482, saec. XV ex.ex
et saepius), capere (de aliqua re:
AKapSąd II
p. 920, a. 1493
; recipere, cf.
supra 49
), sumere (cf.
supra 45
), item ex ex
perientiis elicere (
KrMU
p. 94, a. 1424)
, experientia experiri (
KodWp V
p. 428, a. 1426)
.
Locut. adv.
experientia
na podstawie doświadczenia
(
ConcPol X
p. 389, a. 1410
et saepius; item in vera experientia:
PommUrk II
p. 513, a. 1283)
.
Simili sensu
ad (per) experientiam (
KodWp II
p. 50, a. 1291
;
MATTH. Rat.
p. 34
et passim; item post experientiam:
CodEp III
p. 34, a. 1448)
, per viam sensus et experientiae (
MatFil II
p. 25,
saec. XV in.)
, ab experientiis (
Tom. VII
p. 262,
a. 1525)
.
II.
ciężkie położenie, doświadczenie, próba; periculum, discrimen
DŁUG. Hist. I p. 194 : accensum est certamen adeo, ut in omnem fortunae e-am veniretur.
Ib. V p. 422 : Poloni ... in tantam e-am venirent, ut hostes repulsi ter ... Polonos invaderent.Cf. Th. V 2,1653, 4 sqq.
III.
(naoczne) świadectwo, dowód; documentum, testimonium
KodLit p. 116 (a. 1410) : propter fidelitatis vestre e-am meliorem omnes ... Cruciferos ... velitis recipere in captiuis.
DŁUG. Hist. V p. 434 : se daturum ... brevi suae puritatis ... e-am et non verbis ... sed effectibus se usurum.
PamLit VI p. 510 (a. 1540) : rerum, quae in consummatissimo philosopho exigi solent, e-am fecit.Cf. Th. V 2,1652, 9 sqq.