- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- B. (refl.),
- L.
- A.
Tom. XV p. 409 (a. 1533) : rustici ... praedonicam exercentes esse ferun tur.pass. sensu act.
ArHist V p. 178 (a. 1488) : cum ... viro ... actus carnales exerceri valente.]
I.
homines (eorumve ingenia)
1.
zaprawiać, ćwiczyć, wprawiać; instruere, formare, docere (saepe
refl.).
Constr.
a.
sq.
abl.
modi.
b.
sq.
ad. c.
sq.
circa :
MARTIN. OP. Serm. p. 214 nlb. : tales in uacuum gratiam Dei recipiunt, quia se circa eam non e-ent.d. sq. in c. abl.
2.
nękać, gnębić, niepokoić; molestare, exagitare, sollicitare (saec. XV—XVI).
N. locut.
cruore et sudore (
DŁUG. Hist. V
p. 463
).
3.
refl. zachowywać się, postępować (w jakiś sposób); se gerere
KodWp V p. 161 (a. 1409) : erga nos ... se e-ndo fideliter.
FormJ p. 35 : ne ... inconsulte e-as te in bello ... sed bellis occurrentibus ... sagaciter pociaris.
Additur adv. (ut supra) vel locut. adv., v. gr.
zelo (
CodVit
p. 505, a. 1420)
, fideli constantia (
KodMp IV
p. 194, a. 1422)
.
II.
res
A.
1.
poruszać, pobudzać, wprawiać w ruch; movere, ciere, excitare, v.
gr.
animositatem
alicuius (
KADŁUB.
p. 121
).
N.
visum (ad videndum formas:
VITELO Opt.
p. 182
),
item actionem suam ad alia (de visu
ib.
p. 183
).
2.
posługiwać się, używać, stosować; uti aliqua re, ad aliquam rem adhibere
,
v.
gr. sensus (circa dominum Iesum:
MARTIN. OP. Serm.
p. 263
nlb.
), bona (ad utilitatem proximorum:
NIC. BŁ. Serm. I
p. 169
)
, constitutionem (syn. practicare:
StPPP III
p. 10
;
;item statutum in noxios:
CorpJP III
p. 112, a. 1510)
, librum (
ModlWW
p. 34
)
scultetiam (ad usus beneplacitos:
KodWp V
p. 73,
a. 1405).
N. locut.
ensem (gladium) in aliquem:
KADŁUB.
p. 74
et saepius; in aliqua re (
RFil I
p. 114, a. 1534).
3.
a.
agrum
sim.: uprawiać;
colere. Additur
cultui :
PommUrk III p. 169 (a. 1293) : agros ... colendos seu cultui e-ndos.
N. in imagine
VHedv p. 533 : ut ... salutis esset fructibus opulenta ... agrum corporis e-uit diligenter b. Hedvigis.
b.
mellificia
prowadzić pasiekę, zajmować się bartnictwem; apium curam habere
(
MPH III
p. 269, a. 1396
et saepius). Simili sensu utilitatem apum (
Visit.
p. 506, a. 1287
;
KodWp III
p. 273, a. 1365).
c.
fodinam
eksploatować kopalnię;
colere.
d.
tabernam
prowadzić wyszynk (piwa); cauponem esse, cauponari.
B.
1.
zajmować się czymś, uprawiać, wykonywać,spełniać; agere, factitare, exsequi,
v.
gr. operam, laborem sim., artem (v. gr. medicam, syn. practicare:
StPPP III
p. 146
)
, scientiam (syn. tractare:
KodUJ IV
p. 139, a. 1535)
, militiam (
RHist III
p. 314, a. 1510
et saepius) cett. Additur
prp.
circa (erga) aliquem (actum suum:
NIC. BŁ. Tract. fol. c VIIb
;
; officium:
UrkBBr
p. 50,
a. 1271
et saepius).
Praec.
α.
spełniać obowiązki poddanego; munera exsequi, v. gr. hospitalitatem
et alia servitia (
Visit. p. XXXI, a. 1365)
, onera et servitia (
KodWp V
p. 246, a. 1416)
, servitium belli (de bonis suis
AGZ XIX
p. 334, a. 1463)
.
β.
iur.
,
v.
gr.
causam
(i. q.
agere
CorpJP III
p. 225, a. 1512)
, resignationem bonorum (
ib.
p. 66, a. 1507)
; item
obi.
non indicato
TPaw IV p. 84 (a. 1400) : si ... habet aliquod e-re, hoc eciam habet ad magnos terminos.Cf. Th. V 2, 1376,53 sqq.
γ.
log. compositionem praedicati cum subiecto (de verbo:
BYSTRZ. Log. fol. B VIIb)
, consecutionem (de dictione consecutiva
id. ParvLog fol. S IVa)
, exclusionem (
ib. fol. R Ib
; negationem
id. Log. fol. e Ia).
δ.
locut.
periphr.
, v. gr. animadversionem in aliquem (i. q. animadvertere
DŁUG. Hist. V
p. 383
et saepius), blasphemias (i. q. blasphemare
AKapSąd II
p. 604,
a. 1472)
, curam alicuius (i. q. curare
CantMAe I nr 43, v. 4b, saec. XV
et saepius), custodiam ad aliquem (i. q. custodire
DŁUG. Op.
p. 305
)
, flagellum in aliquo (i. q. flagellare
GALL
p. 66,
11)
, fremitum (i. q. fremere
DŁUG. Clen.
p. 74
)
;
item pulsum (i. q. pulsare
ARect II
p. 132,
a. 1546)
, merces, mercimonia sim. (i. q. mercari
KodMp II
p. 110, a. 1259
et vulgo.
N. constr. sq.
de
ib.
mercimonia e-antur ... de moneta ... in prouincia Cracouiensi constituta
), navigium (i. q. navigare
KodWp III
p. 327, a. 1369
et saepius) usum piscandi sim. (i. q. piscari
KodPol I
p. 53,
a. 1246
et passim), venationem (i. q. venari
DokMp IV
p. 11, a. 1262
et vulgo), solutionem (i. q. solvere
AGZ XVI
p. 246, a. 1493)
, rixam (i. q. rixari
TPaw IV
p. 176, a. 1408)
cett.
2.
odprawiać (obrzędy religijne), obchodzić, urządzać (targi, uroczystości, zabawy); peragere, celebrare
a. officia divina
sim.(
PommUrk VI
p. 51,
a. 1321
et saepius),
processionem (
Tom. II
p. 106,
a. 1512)
, cultum idololatriae (
ArHist V
p. 27,
a. 1408),
item
memoriam pro salute alicuius (
DokPaul
p. 160, a. 1425)
. b. celebritates, forum, ludos, nuptias
sim.
Pass. odbywać się, dziać się, zachodzić; peragi, fieri.
3.
sprawować, pełnić (władzę, jurysdykcję, karę);
obire, exsequi (potestatem, imperium, iurisdictionem, poenam sim.)
.
N. constr.
in aliquo (
KodWp I
p. 75, a. 1212)
, circa aliquem (
UrkBBr
p. 222,
a. 1286)
, pro aliqua re (
KodWp II
p. 18, a. 1289)
.
4.
toczyć (wojnę, bitwę, spór), popełniać (występki, grzechy, niesprawiedliwość); gerere, agere (bellum, hostilia opera sim.), inire (pugnam, contentionem, litem sim.), committere (scelus, violentiam, iniquitatem sim.).
N. constr.
a. cum aliquo (nequitiam:
AKapSąd II
p. 541, a. 1443)
. b. in aliquem (persecutionem sim.
MARTIN. OP. Chr.
p. 165 et saepius), c. in aliqua re (v.
gr.
indecentiam
id. Serm.
p. 101
nlb.)
vel in aliquo
(violentias seu iniurias:
ArPrawn V
p. 507,
a. 1517)
.
5.
okazywać, dawać czemuś wyraz; exhibere, ostendere
,
v.
gr. amicitiam (in aliquo:
LhnUrk II
p. 302, a. 1321
; item inimicitiam cum aliquo:
GALL
p. 104, 13)
, dementiam suam (in aliquem:
CantMAe I , nr 5, v. 5b, saec. XIII)
, diligentiam (in aliqua re:
Tom. III
p. 78, a. 1514)
, liberalitatem (
GALL
p. 20, 8
;
; in aliquem:
KodUJ IV
p. 31, a. 1510)
; Christianitatis normam (in populo:
VAdAnt
p. 14, 4)
, misericordiam (
PEREGR. fol. f Ib)
, sollicitudinem (super aliquid
*PreussUB I
p. 21, a. 1219),
cett.
6.
(sensu latiore) czynić, działać, dokonywać czegoś; facere, agere, peragere. Iuxta posita
facere, ordinare (
PP II
p. 103, a. 1450)
, peragere
(
KodWp III
p. 478, a. 1379)
.
Indicatur
obi.
(ad 1—6):
a.
sq.
acc.
b.
sq.
enunt.
obi.
c.
sq.
de :
DANT.
in
Tom. VIII p. 313 : qua de re, donec ferrum candet, e-bunt et in usus suos vertent.
7.
vitam
pędzić (życie);
agere.