Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DUCTUS

Gramatyka
  • Formyductus
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -us
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I. propr.
    • 1. ductio, gubernatio, administratio, auctoritas, cura. Praec. abl.
    • 2. + aquae (aquarum) fluvii cursus. fossa aquaria, aquae inductio.
    • 3. geom. lineae ductio, scriptio, linea.
  • II. transl.
    • 1. math. multiplicatio
    • 2.
      • a. spatium, intervallum
      • b. + Paschae conductus) dominica post Pascham prima
      • c. + insidiarum

Pełne hasło

DUCTUS, -us m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • L.
  • H.
  • N.
I. propr.
1. prowadzenie czegoś, przewodnictwo,przewód, dowództwo; ductio, gubernatio, administratio, auctoritas, cura. Praec. abl. ductu alicuius (rei), item c. adi. , v. gr. sidereo ( GALL p. 95, 7) , daemoniaco ( *CodVit p. 997, a. 1409) sim.
Iuxta ponitur
auspicium ( * CodEp I 2, p. 301, a. 1490) , prudentia ( Tom. I p. 191, a. 1511). Occ. prowadzenie kogoś, podpieranie; actus aliquem sustentandi, ducendi, praesidium
SSrSil I p. 388 (saec. XV ex.ex) : in pedibus d-u et adjutorio aliorum male incessit.
2. aquae (aquarum) et abs. : przepływ, bieg; cursus. Eodem sensu fluvii :
KodKKr II p. 353 (a. 1411) : quotiens ... ripam decursus aque atque fossatum d-us ipsius fluuij ... rumpi contigerit.
Inde (saepissime) wodociąg; fossa aquaria, aquae inductio.
Syn.
decursus ( DyplMog p. 68, a. 1367 et saepius), alveus ( MIECH. Chr. p. 236 ).
3. geom. narysowanie, pociągnięcie linii, linia; lineae ductio, scriptio, linea.
II. transl.
1. math. pomnożenie; multiplicatio
VITELO Opt. p. 4 : proportio dicitur componi ex duabus proportionibus quando denominatio illius proportionis producitur ex d-u denominationum illarum proportionum unius in alteram.
KomKadł p. 464 : numerus superficialis est, qui prouenit (ed. praeuenit) ex d-u numeri in numerum semel ... vt bis duo sunt quatuor, fit numerus quadratus; numerus vero solidus est, qui prouenit ex duplici d-u numeri in numerum etc.
Ita saepius.
2. singularia
a. odległość, zasięg; spatium, intervallum
CodSil IX p. 219 (a. 1250) : infra unius milliaris d-um nullam esse volumus tabernam.
b. Paschae (confunditur cum voce conductus) niedziela tzw. Przewodnia, pierwsza po Wielkanocy; dominica post Pascham prima
PP V p. 67 (a. 1427) : feria secunda post d-um Pasce.
Cf. CONDUCTUS II.
c. insidiarum fere i. q. insidiae ipsae
Tom. VI p. 63 (a. 1522) : episcopus ... sepenumero divum parentem maiestatis vestre clanculum admonebat omnesque insidiarum d-us aperiebat.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)