- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- L.
- A.
- N.
I.
propr. koszt, wydatek, strata (finansowa),nakład; sumptus, expensa (saec. XIV—XV).
II.
transl.
1.
szkoda, strata, utrata, uszczerbek,detrimentum, damnum, iactura.
Glossa
Pol.
GLcerv p. 533 : d-um dicitur damnum vel detrimentum «szkoda».
Praec.
α.
morae
strata czasu; temporis
iactura.
β.
viarum
nałożenie drogi i. q. circuitus,
ambages.
Per abundantiam additur dampnipensorum et periculorum (
KodMp IV
p. 194, a. 1422)
, damnorum (rerum et personarum
ib.
p. 16,
a. 1387)
, incommodi (
ib. II p. XLV, a. 1277)
;
item dicitur dispendiorum iactura (
DŁUG. Hist. I
p. 519
).
Occurrit in formulis a. (cum) dispendio (
KADŁUB.
p. 2
;
id.
p. 73
;; cf. Th. V 1, 1395, 81 et 1396, 60). b. (non) absque (sine) dispendio (-iis) alicuius (rei). c. in (ad) dispendium alicuius (rei)
KodMp II p. XLV (a. 1277)
;
Lites I
p. 9
(a. 1320)
;
RHist XXIX
p. 504 (a. 1435)
et saepius.
2.
trud, mozół, niebezpieczeństwo; labor, periculum
KADŁUB. p. 4 : quorum aggratulacione socia nec honus sit honeri, nec d-um videatur d-o.
Id. p. 129 : sue salutis d-o patrie salutem mercatur.
CIOŁ. Lib. I p. 67 : quod ... vite ipsorum incurrerent d-a.
ZabDziej III p. 535 (a. 1498) : timens incidere in graviora pericula et d-a.Hoc sensu per abundantiam laboris (-um)
KADŁUB. p. 192 : per plurima iactatus laborum d-a (cf. ib. p. 117).
FormJ p. 3 : post tam periculosum iter, post tam grave laboris d-um.
3.
kara; poena, supplicium
KADŁUB. p. 123 : omnes ... mortis mulctantur d-o.
KodLit p. 118 (a. 1410) : homines ... mortis d-o ... et aliis penarum generibus ... punire.
FormJ p. 58 : aut ... pro illatis iniuriis satisfacias, aut ... disciplinalis pene notam et corporis d-a pacieris.
Eodem sensu per abundantiam
mutilationis:
KADŁUB.
p. 164
.
Constr. ad I—II:
a. abs. b. sq.
gen.
subi.
α.
personae.
β.
rei
,v.
gr.
ecclesiae (
DyplMog
p. 93, a. 1404
et saepius),
formae (
KADŁUB.
p. 2
)
, sacri canonis (
AKapSąd II
p. 599, a. 1471)
;
simili sensu
sq.
adv.
utrimque (
KADŁUB.
p. 73
)
.
c.
sq.
gen.
obi.
,
v.
gr.
bonorum (
CodEp III
p. 139,
a. 1469)
, capitum (
KADŁUB.
p. 139
)
, colli et honoris (
KodWp V
p. 161, a. 1409)
, pudicitiae, pudoris (
KADŁUB.
p. 64
;
CIOŁ. Lib. I
p. 183
)
;.
d.
sq.
gen.
explic. , v.
gr.
errorum et dubiorum
(
KodMp IV
p. 171, a. 1419)
, famis (
DŁUG. Hist. III
p. 36
)
, mortis (
Dogiel I
p. 42, a. 1410)
,
oblivionis (
CodSil(M) I
p. 269, a. 1204
;
PommUrk IV
p. 423, a. 1310
et saepius),
turbatarum rerum publicarum (
DŁUG. Hist. II
p. 147
)
. e.
sq.
in c . abl.
KADŁUB. p. 150 : ut ... nullum in fortuna pateretur d-um.
DŁUG. Hist. IV p. 7 : in equis, rebus et fortunis suis notabile exceperant d-um.
AKapSąd I p. 263 (a. 1483) : gravia d-a in spiritualibus.Ita saepius usque ad saec. XVI.
III.
zwłoka, długie trwanie czegoś, długotrwałość;
longa mora, diuturnitas
(cf.
α et β)
KADŁUB. p. 127 : multo ... honestius esse mortis compendium, quam confragose vite d-a.
KomKadł p. 357 : sed ne longo d-o te suspendam, lege Aureolum Theophrasti.
ADAM p. 312 : semper d-um solet oblivionem parere et ingenium vegetans et vividum difficile reddit et sterile.
N.
concr. długi, obszerny traktat, zbyt długie (często nużące) opracowanie; explicat
GŁOG. Alex. I fol. c IIIb : compendium dicitur tractatus vel sermo brevis et vtilis, sed d-um est tractatus longus et inutilis.