- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- A.
- H.
- Ha.
- N.
I.
A.
1.
krzesło, fotel; sedile, sella.
N. locut. in imagine
α. primas cathedras suscipere
zajmować pierwsze miejsce; inter primos haberi
CodEp I 2, p. 265 (a. 1472) : singuli per potentiam et armatas principum praeces primas suscipiunt c-as (alluditur ad Vlg. Matth. 23,6; Lue. 20,46).β. in cathedra malignorum sedere :
AH V p. 146 (saec. XV) : beata virgo Barbara ... consedit pestifera malignorum in c-a (cf. Vlg. Ps. 1,1 ),
2.
katedra pisarska; sella, qua librarii utebantur
GŁOG. Alex. I fol. 159b : c-a ... improprie sedem scriptoris significat, inde dicitur scriptor cathedralis.
3.
ambona; pulpitum in ecclesia, quod sacerdotes ascendunt, ut praedicent
RFil XXIV p. 79 (a. 1418) : stando in k-a respicias evangelium vel epistolam.
AKapSąd III p. 25 (a. 1466) : die Dominico ... monuit eum in k-a post sermonem sacerdos.Ita saepius.
4.
wzniesienie, podium; suggestus, tribunal
DŁUG. Hist. V p. 92 : Iohannes de Capistrano ... posita in ... civitatis medio c-a verbum Dei diligentissime ... praedicabat (cf. MIECH. p. 314 et KOMOR. p. 168).
5.
kram;
institoris taberna
MARTIN. OP. Marg. fol. 16a : c-as columbarum vendunt, qui indignis ecclesie beneficia conferunt (alluditur ad Vlg. Matth. 21,12; Marc. 11,15 ).
DokPrz p. 63 (a. 1516) : c-as seu mensas causa venditionis erectas.
B.
transl. siedziba; sedes
GŁOG. Alex. I fol. 159b : c-a importat locum, in quo solet aliquid fieri (ed. heri) ex consuetudine, et ... regit illum genitiuum 'letitie' significantem illud, quod fit in tali loco ex vi consuetudinis ... vel ex vi cause efficientis, quod c-a solet esse causa effectiva letitie.
II.
1.
tron biskupi; episcopi thronus (inde sensu latiore de episcopi sede).
Additur
(archi)episcopalis (
RHist LXVI
p. 18, saec. XII
;
KodWp I
p. 76,
a. 1281)
, pontificalis (
DŁUG. Op.
p. 450
)
, sacerdotalis (
MARTIN. OP. Chr.
p. 114
).
N.
Apostolica
Stolica Apostolska; Sedes Sacra (
DŁUG. Op.
p. 382
),
simili sensu Petri (
id. Hist. I
p. 124
), Romana (
SSrSil I
p. 178, a. 1482).
N. locut.
α.
cathedrae praesidere (praeesse)
piastować godność biskupa; episcopi dignitatem gerere (
KodWp I
p. 76, a. 1281
et saepius); item cathedram regere (
DŁUG. Hist. I
p. 124
)
, tenere (
MARTIN. OP. Chr.
p. 114
;
DŁUG. Op.
p. 450,
;cf. Th. III 613,44 et passim).
N. tamen sensu diverso:
umieścić siedzibę biskupią; sedem episcopalem collocare
DŁUG. LibBen I p. 619 : Wladislaviensis ecclesia cathedralis ... Crusviciae c-am suam in capite et membris tenuit.
β.
pro cathedra sedere
zasiadać w kapitule biskupiej; in canonicorum consilio assidere
KodWp II p. 559 (a. 1344) : dominis capituli ... ibidem nobiscum (sc. episcopo Posnaniensi ) sedentibus pro k-a.
γ.
appellationem festi
Cathedrae sancti Petri
(die 18. vel 22. Februarii celebrari soliti
KodWp I
p. 309, a. 1257
et saepius), item sancti Petri in cathedra (
AGZ XIII
p. 461,
a. 1465
;
Tom. VI
p. 24, a. 1522)
, ad cathedram (
RachJag
p. 11, a. 1389).
2.
katedra profesorska;
magistri vel professoris sella (inde per metonymiam de professoris officio ac dignitate).
Additur
doctoralis (
DŁUG. Op.
p. 14
)
, Socratica
i. e. philosophiae (
CRIC.
p. 186, v. 9
:
Socraticis resonabam scripta c-is),
item in iure canonico (
*StPPP VII
p. 554, a. 1498).
N. locut.
α.
in cathedra Moysis sedere
ex
Vlg.
Matth. 23,2 de Scripturae Sacrae peritis
Dogiel IV p. 239 (a. 1526) : consistit religio ... in determinationibus eorum, qui in c-a Moysi sedent et quibus Christus obediendum praecepit.
ROYZ. II p. 422, v. 2 : cum sedit Mosis Porthmeus in c-a (i. e. Veteris Testamenti professor fuit ),
β.
cathedram tenere (
NIC. BŁ. Serm. II
p. 372
:
ille ... solus sapientiam docet, qui in caelo c-am tenet; citatur Gregorii liber De magisterio; cf. Th. 111518,4)
, regere (
*StPPP VII
p. 554,
a. 1498
:
c-am in iure canonico ... rexisti).
III.
singularia
1.
rodzaj złotej monety; nummus quidam aureus
MPVat I p. 93 (a. 1328) : assignavit... MVcLXXXVIII flor. auri VI den. ad c-am de auro.
2.
kościół?
templum?
APozn I p. 292 (a. 1459) : Benedictus tempore exustionis ignis ... iopulam invenit et in k-am Predicatorum intimavit, volens eandem reddere, cuius esset.