Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ARTUS-1

Gramatyka
  • Formyartus, arctus
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -a, -um
  • Część mowyprzymiotnik
  • Rodzajnijaki
Znaczenia
  • I. propr.
    • 1. angustus, strictus, proxime adhaerens.
      • α. + manus i. q. contracta
      • β. + locus carcer
      • γ. + in arctum contrahere i. q. artare
    • 2. exiguus, parvus
  • I. transl.
    • 1. propinquus, praec. de necessitate.
    • 2. strictus, severus, rigidus.
      • α. + monasterium severioris regulae
      • β. + pax diligenter observata
    • 3. difficilis.

Pełne hasło

ARTUS s. ARCTUS, -a, -um
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • BJ.
  • A.
  • H.
[abl. sg. artu:
RFil XXII p. 40 (a. 1447) : in artu desideria tua constringe, «w sztlvmyenu» desideria tua constringe.]
I. propr.
1. wąski, ciasny, szczupły; angustus, strictus, proxime adhaerens.
Syn.
abbreviatus:
KodMp IV p. 68 (a. 1399) : quod area eorum esset ... a-a et abbreuiata prima donacione.
Item
strictus :
DŁUG. LibBen III p. 43 : in stricta sive a-a platea.
Opp.
amplus:
ArPrawn VI p. 6 (a. 1398) : de castro nostro Czirnensi tanquam loco a-to ... in ... locum magis populosum, amplum et fructuosum.
Item
latus :
KodUJ I p. 158 (a. 1427) : area hincinde est latior et etiam a-ior secundum exigentiam dimensionis.
Saepius n.
sg. loco subst. :
ciasne miejsce; locus angustus.
N. de muliere coitui inhabili
ArHist V p. 94 (a. 1410) : quod eadem Katherina in tantum est a-a, quod vnus digitus inmitti non potuit, quia ossa sunt insimul conserta etc.
Ib. p. 104 (a. 1445) : Helenam conspicientes a-am et inhabilem viro seu nuptui.
Cf. ARTITUDO I 1.
N. locut.
α. manus zaciśnięta dłoń; i. q. contracta
ROYZ. II p. 235, v. 1: a-a, quae modo laxa fuit, est facta tua manus.
Cf. Th. II 712,77.
β. locus cela więzienna; carcer
KodWp II p. 396 (a. 1326) : in a-o loco per unum mensem ad peragendam penitenciam detrudantur.
γ. in arctum contrahere zacieśniać, ograniczać; i. q. artare
Tom. XII p. 163 (a. 1530) : trinis litteris ... dominationis vestrae unis iisdemque in a-um contractis respondebo.
Simili sensu
circumscribere :
CALLIM. Hist. p. 94 : nimis in a-o circumscribi columen Christianae professionis, si eius caput nonnisi Roma ... creare possit.
2. mały, skromny, o czasie: krótki; exiguus, parvus (v. gr. summa pecuniae: KodMp IV p. 243, a. 1428, de tempore: brevis.
I. transl.
1. bliski, ścisły (o pokrewieństwie, przyjaźni); propinquus, praec. de necessitate.
N. hoc sensu
s anguis ( Tom. VI p. 23, a. 1522).
2. ścisły, surowy, ostry; strictus, severus, rigidus.
Dicitur de
conscientia ( ArHist XII p. 354, saec. XIV) , ieiunio ( VHedv p. 528 ) , impedimento ( *CodVit p. 735, a. 1426) , iuramento ( DŁUG. Hist. V p. 585 et saepius), obligatione ( AAlex p. 93, a. 1502) , poenitentia ( DŁUG. Hist. I p. 380 ) , religione (( id. Op. p. 14 ; KodKKr I p. 30, a. 1229), ; vita ( VHedv p. 520 et saepius).
N.
α. monasterium klasztor o surowej regule; severioris regulae ( StSyn VI p. 25, a. 1415 et saepius).
β. pax ścisły pokój; diligenter observata ( Dogiel I 422, a. 1521).
3. trudny, niebezpieczny; difficilis.
N. locut.
in arto poni znaleźć się w trudnym położeniu; difficultate affici ( JANKO p. 734 ) simili sensu concludi ( DŁUG. Hist. V p. 21 ).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)