- F.
- Th.
- S.
- Dc.
- B.
I.
wieczność; infinitum temporis
spatium.
N.
phil. okres
czasu,który ma początek, lecz nie ma końca (pośredni między wiecznością a
doczesnością); temporis spatium,quod inter
aeternum atque definitum medium locum obtinet,nam cum finem non habeat,initium
habet
GLb p. 38 : ae-um saeculum vel tempus vel spatium, quod cum mundo cepit esse «niedoskonczonoscz».
N.
locut.
α.
ab ae-o
od wieków;
ab aeterno
AGZ XIV p. 11 (a. 1440) : ab e-o alias «z wyekow wyecznych».
Ib. XIII p. 403 (a. 1463): tale ius ... administrabit, quali ab e-o utuntur inibi homines;eodem sensu ex aeterno ae-o ( AGZ XIV p. 436, a. 1464).
β.
in (omne) ae-um
na
wieki; in aeternum; eodem sensu ad in ae-um (
PP III
p. 66, a.
1438)
, usque in e-um (
TPaw IV
p. 361, a.
1418)
; (omne) per ae-um (
Somm. I
p. 859, a.
1290
;
KodKWil I
p. 505, a.
1495)
, omni ae-o (
Lites II
p. 247, a.
1286)
; ae-i tempore (
AGZ XI
p. 39, a.
1428).
Syn.
perpetue (-o) (
KodMp IV
p. 88, a.
1403
et saepissime), in perpetuum (
KodUJ II
p. 185, a.
1457)
, perpetuis temporibus
(
PrzywKr
p. 15, a.
1395
;
DŁUG.
LibBen I
p. 117
)
, aeviterne (
KsgMaz III
p. 11,
a. 1434).
Opp.
hinc (
KodMp II
p. 16, a.
1198)
, nunc (
KodKKr I
p. 118, a.
1286
;
KodWp II
p. 33, a.
1290)
, pro tempore (
DŁUG. LibBen I
p. 296
).
N.
ad ae-um deduci
uwiecznić;
i. q.
aeternari
KodKWil I p. 424 (a. 1489) : dignum est ut scripturarum munimine ... ad e-um deducantur facta terrestria.
II.
czas, okres czasu;
tempus, saeculum.
N.
locut.
α.
ab ae-o mundi
na początku świata?
mundi initio?
MPH II p. 870 (a. fere 1424): terra dabit fructus dignos opulencia ut ab e-o mundi.
β.
ab ae-o aetatis suae
przez całe życie;
inde a primo vitae die
AGZ V p. 65 (a. 1431) : pro ... obsequiis, que maiestati nostre ... ab ae-o etatis sue exhibuit.
γ.
ad ae-um vitae
do końca życia; usque ad mortem
Concl. p. 113 (a. 1511) : contulimus eandem ... habitacionem prefato doctori ad e-um vite sue;eodem sensu in ae-um ( DŁUG. Hist. II p. 258 ).
δ.
sub ae-o
za czasów;
tempore
DŁUG. LibBen I p. 604 : ecclesia Tarnoviensis sub ae-o et regimine Vladislai primi fundata est;item sub (in) omni ae-o zawsze; semper, perpetuo
JAC. PAR. I p. 214 : sub omni michi deplorandum ae-o.
DŁUG. Hist. IV p. 355 : virtus illi (sc. Zavissio ) in omni ae-o inerat.
ε.
ae-i carentia
brak czasu; tempus
deficiens
*KodWp III p. 636 (a. 1391) : e-i carencia me retraxit.
III.
okres życia,wiek;
aetas.
Abs.
de aetate provecta
(syn. senium:
DŁUG. Op.
p. 97
;
ib.
p. 449,
472).
;
2.
całe życie ludzkie; totum
humanae vitae
spatium.