Ogólne
Pełne hasło
Więcej

AES

Gramatyka
  • Formyaes, as, es, hes
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana
  • Część mowy
  • Rodzajnijaki
Znaczenia
  • I. cuprum vel metallum ex cupro stannoque conflatum.
  • II. ;metallum generaliter (excepto auro et argento?)
  • III. res ex aere factae (praec. campanae, tubae)
  • IV. pecunia (eodem sensu etiam pl.)
    • 1. + alienum pecunia mutua
      • α.
      • β.
    • 2. + benignum stips
    • 3. + grave ingens ( facile multa pecunia
    • 4. + pronum parata pecunia
    • 5. + minutum grossus, obolus
    • 6. + publicum fiscus.
      • α.
      • β. + ex ae-e publico sumptu publico
  • V. stipendium militum.

Pełne hasło

AES s. AS s. ES s. HES, aeris n.
  • F.
  • Th.
  • Dc.
  • S.
  • B.
  • A.
I. miedź, spiż; cuprum vel metallum ex cupro stannoque conflatum.
Eodem sensu
aes cyprum GLr I p. 478 .
II. metal w ogóle (poza złotem i srebrem? );metallum generaliter (excepto auro et argento?)
KodWp II p. 49 (a. 1291) : cum omnibus utilitatibus ... in ... aurifodinis, argentifodinis et salinis vel cuiuscumque fuerit utilitas ae-is.
KodPol II p. 686 (a. 1323) : vtilitas metalli siue e-is.
III. pl. przedmioty z miedzi, spiżu (zwł. dzwony, trąby); res ex aere factae (praec. campanae, tubae).
N.
w opisie herbu: szyszak; in insignibus describendis: galea
ArPrawn V III p. 106 (a. 1410) : de clenodio ... Bilina ... pro signo deferentes es et super es crucem.
ArHist III p. 330 (a. 1423) : de clipeo ... Byliny et in clipeo es cum cruce.
IV. pieniądze; pecunia (eodem sensu etiam pl. ).
N. locut.
in corpore et ae-e punire ( AKapSąd III p. 255, a. 1497 ; ArPrawn I p. 302, a. 1553) .
1. alienum długi; pecunia mutua (eodem sensu aes contractum: DŁUG. Hist. V p. 635 ; Op. p. 473 ). ;
N. locut.
α. ae-e alieno involvi ( DŁUG. Hist. II p. 323, cf. CRIC. p. 30 v. 7), irretiri ( DŁUG. Hist. V p. 328 ) , teneri in aliqua summa pecuniae ( ib. p. 512 ), ae-i alieno obnoxium esse ( ib. p. 563 ).
β. aes alienum contrahere.
Opp.
deducere, solvere, dissolvere; ae-e alieno aliquem levare ( *CodEp I 2 p. 303, a. 1490).
2. benignum ofiara, jałmużna; stips
MPH IV p. 902 (a. 1589) : magnam Catherina Vapowska benigno ae-e iuuit partem.
3. grave duża suma pieniędzy; multa pecunia
DŁUG. LibBen I p. 188 : area gravi ae-e et cum difficultate redempta;
eodem sensu ingens ( URSIN. fol. 31b ) ; opp. facile :
DŁUG. Hist. III p. 278 : vulgus ... facili ae-e redemptum est.
ConcPol III p. 86 (a. 1519) : complures ... facili ae-e ... statuta distrahentes.
4. pronum gotówka; parata pecunia
DŁUG. Op. p. 360 : ut octingentas marcas ... prono ae-e persolveret.
5. minutum grosz; grossus, obolus ( NIC. B. Serm. I p. 337 et saepius); opp. solidus ( Tom. X p. 34, a. 1528).
6. publicum skarb państwowy; fiscus.
N.
α. ae-is publici depositarius cf. DEPOSITARIUS.
β. ex ae-e publico na koszt państwa; sumptu publico
AAlex p. 512 (a. 1505) : si … ex publico ae-e eam expensam facerent.
Tom. III p. 114 (a. 1514) : ex e-e publico nulle ... gentes in defensionem sucepte sunt.
V. żołd; stipendium militum.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)