Ogólne
Pełne hasło
Więcej

I.

Gramatyka
  • Formyi, i
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana
Znaczenia
  • propr.+ alas alicui; ferramenta molis (Kod KKr I applicare, adiungere v. g.
    • 2. concr. aptum reddere, accommodare, conformare
      • α. + barbam detondere
      • β. + equum ornare
      • γ. + panem ©. piscinam in valitudinem aquae edere i. e. ad apiarium faciendum instruere ita,ut vim aquae sustinere possit
      • ξ. + terram ad fimum optabunt. *?. aliquid usibus ad satiandum stercore uti mortis periculum incurrere
      • α. + nomen Hist. I : septennio ... debebat ... nomen illi a-ri et imponi. : cui nomen a-vit Lampertus. i. q. dare
      • β. + tempus occasionem capere se accommodare
    • I. praeparare. Saepius refl. przygotowywać się; se praeparare.
    • I. facere,conficere, instituere
    • I. concordiam facere
      • 2. + a-a neutra tene. APTUS, -a, -um F. Th. Bl. S. Dc. A. N. magis aptus mereri indeclinabilisconveniens
        • α. + natus 2 Hisp. fol. 19b, 91b, 158b; Anim. fol. 38a i. q. natura idoneus
        • β. + falcibus i. q. messi (de segetibus)
        • γ. iur.+ templis i a. b. ad. c. in d. e. pro f. g. a. membris mente Phys. fol. A IIIa). b. ex cultu Divino perficiendo dignus qui iure suo
      • 2. utilis,necessarius.
      • 3. + temperatus,
    • II. promptus
    • III. paratus.

Pełne hasło

I. I.
propr. dopasować, przytwierdzić; applicare, adiungere v. g. alas alicui; ferramenta molis (Kod ' KKr I
p. 100, a. 1273) : fenestras circacirca salam (
AKapSąd II p. 50, a. 1419) .
2. transl. przystosować, dostosować, przysposobić; aptum reddere, accommodare, conformare a.res concr.
N. locut.
α. barbam skrócić,przystrzyc; detondere
VHedv p. 519 : barbam ... longam, sed moderata pilorum precisione decenter a-tam.
β. equum wyposażyć w uprząż; ornare
*CodPom p. 35 (a. 1139) : equum unum ... bene a-tum ac faleratum nobis ... annis singulis persoluetis.
γ. panem jeść; edere
FROVIN. p. 72, v. 248: cum panem a-as, bucellas fac satis aptas. <7. arborem ad apes
przysposobić na barć; i. e. ad apiarium faciendum
ArPrawn V p. 160 (saec. XIV) : que arbor ... sit ad apes a-ta.
Cf. KodWp II p. 590 . ©. piscinam in valitudinem aquae dostosować sadzawkę do siły prądu wody; instruere ita,ut vim aquae sustinere possit
AGZ XIX p. 179 (a. 1479) : piscinamSkarbek ... ab omni damno ... conservare debet... in valitudinem aque a-ndo, sepibus sepiendo.
ξ. terram ad fimum przygotować pod nawożenie; ad satiandum stercore
KodWp III p. 109 (a. 1358) : incole arabunt nobis ter in anno et ad fimum (ed. finem) a-bunt.
Cf. ib. p.364 (a. 1371) , ubi falso legitur optabunt. *?. aliquid usibus używać; uti
MARTIN. OP. Marg. fol. 28b : ligna ecclesie ... vsibus... religiosorum possunt a-ri. in imagine frontem donis gloriae:
AH XLIV p. 72 (saec. XV) : sic cervici frontem plexam rite nectis et adnexam donis a-as gloriae,t. iugulum neci
narażać się na śmierć; mortis periculum incurrere *MPH II p. 89 (Herbord): populum incredulum ... alloquendo, iugulum neci ... cottidie a-vimus. *. calamum sonis i. q. moderare ( CRIC. p. 64, v. 41); item camena a-ta modulis ( PAUL. CR. p. 147, v. 58). b. res abstr. v. gr. responsum litteris ( CodEp III p. 57, a. 1451) , orbes ad circulos imaginarios ( ALBERT. p. 22 ).
N. locut.
α. ap. DŁUG. nomen nadać imię; i. q. dare Hist. I p. 109 : septennio ... debebat ... nomen illi a-ri et imponi. Ib. p. 301 : cui nomen a-vit Lampertus.
Ib.III p. 514 : iniquum reor ut cuique feminae ... nomen debeat a-ri Maria,
β. tempus wybrać odpowiednią chwilę; occasionem capere
KsgHenr p. 6 : quatinus tempus a-rent, quo ducis ... possent... consensum inclinare.
KodPol II p. 833 (a. 1424) : praescriptionibus temporibus a-tis ... nolumus ... concessionis nostrae gratia derogarj. c. personas
DŁUG. Hist. III p. 449 : Hedvigis ... regnum interim, quo illi sponsus a-atur et quaeritur, administret.
Refl. dostosować się; se accommodare
NIC. POL. p. 66, v. 358: nisi me captes et te michi moribus a-es.
JAC. PAR. II p. 211 : rebus magis quam verbis me ... a-bo.
I. przygotowywać; praeparare. Saepius refl. przygotowywać się; se praeparare.
N. przystąpić,
zabrać się do czegoś; ad aliquid agendum accedere
AGZ XIX p. 255 (a. 1487) : Elizabeth iam iurare se a-verat et ipsa Zophia iuramentum ei remisit.
CorpJP II I p. 451 (a. 1519) : si tales cives a-verint se ad talia bona navis diripienda.
Part. perf. przygotowany,zdolny do wykonywania czegoś; paratus
JANKO p. 647 : circa omnia altaria ... stabant sacerdotes ad missam a-ti.
Constr. ad
I—II: a. abs. b. sq. dat. c. sq. ad. d. sq. in c. acc. AGZ XIX p. 179 cf.
AAlex p. 180 (a. 1502) : ut potni in eam rem se a-vi.
Cf. Th. II324, , 39sq. t.sq. pro :
CodEp III p.340 (a. 1487) : a-amur pro bellica expedicione.
f. sq. super :
AGZXVII p. 139 (a. 1477) : restes sunt misse ad a-ndum super bellum,
g. sq. enuntiato finali, h. sq. inf.
AKapSąd II p. 828 (a. 1522) : ut se a-rent secum ire.
AGZ XIX p. 255 cf. sq.
I. sporządzać,wykonywać,gotować; facere,conficere, instituere
Lites II p. 454 (a. 1410) : quosvis apparatus ad oppugnacionem ... castri ... parare non debent nec a-re, sed huiusmodi apparatus in eodem, in quo nunc habent ... habere debebunt numero (cf.
KodLit p. 122). MHer XII p. 189 (a. 1415) : venatores ... ignem pro a-ndis refeccionibus ... habere non possunt.
N.
pomarium założyć sad; i. q. ponere
AGZ VI p. 19 (a. 1424) : pomaria (ed. pomoria) ... erigendi, a-ndi et reparandi facultatem ... damus.II. singularia pass.
I. pogodzić się; concordiam facere
AAlex p. 86 (a. 1502) : ut a-etur et pacificetur dux Masoviae cum ... moderno rege Poloniae.
2. zasłużyć; mereri
AH IX p. 118 (a. 1438) : flagitans, ut omnes sui non a-entur poenis lui viventes in saeculo. APTOTUS, -a, -um (Gr. άπτωτος) F. Th. Dc. (-a)
nie odmieniający się przez przypadki; indeclinabilis
GŁOG. Alex. I fol. 59a : item a-a forma est, quae non habet nisi unam terminationem et unum casum.
Ib. : a-a neutra tene. APTUS, -a, -um F. Th. Bl. S. Dc. A. N. [comp. magis aptus :
KodMp II p. 203 (a. 1298) : ad locum ... pro defensione ... magis aptum.
DŁUG. LibBen I p. 431 : qui ad hoc magis aptus ... videbitur.]I. I. zdatny, stosowny,
odpowiedni (o ludziach także: zdolny); conveniens, commodus, idoneus.
N. glossas Pol.
RFil XXIV p. 354 (a. 1446) : a-e «godzącze».
GLb p. 7 : a-us ... «przipravyony, godny».
N. locut.
α. natus 2 natury zdatny; i. q. natura idoneus
GŁOG. Anal. fol. 49a : homo a-us natus ad ridendum.
Cf. id. Hisp. fol. 19b, 91b, 158b; id. Anim. fol. 38a .
STOB. Parv. fol. A 11Ib : quando passum mouetur, sicut a-um natum est moueri.
β. falcibus zdatny do zbiorów (o zbożu); i. q. messi (de segetibus)
IO. VISL. p. 173, v. 11: cerealia culta pruinis laesa iacent incurvis nec sunt falcibus a-a.
γ. templis godny służby Bożej; cultu Divino perficiendo dignus
ROYZ. I p. 8 v. 122: pontificem templis a-um ... sacrilega vio- I lare manu. <?.
abs. iur. uprawniony; qui iure suo i est
AGZ XVII p. 240 (a. 1487) : ipsum brachium regale forte et stabile fecerunt et ipsum Hawrilo in intromissione prefata iustum et a-um constituerunt. Indicato fine
a. sq. dat. b. sq. ad. c. sq. in c. acc. d. sq. abl.
PEREGR. fol. 43a : grana ... dura et furfure a-a.
KodPol IV p. 147 (a. 1471) : fortalicia aut loca incastellacione aut occupatione a-a.
IO. VISL. p. 207, v 99 : Zophiam, praestanti corde puellam, a-am coniugii, a-am prolis honore,
e. sq. pro : KodMp II p. 203 cf.
AKapSąd III p. 206 (a. 1522) : locum a-um... pro locanda villa,
f. sq. inf. g. sq. enuntiato finali. Indicato modo vel causa a. sq. abl. limitationis v. g. membris ( DŁUG. Hist. I p. 49 ) , mente ( GŁOG. Anal. fol. 36a ; ;id. Phys. fol. A IIIa). b. sq. ex :
KodUJ I p. 75 (a. 1409) : domum ... ex situ locali ... bene a-am.
2. potrzebny,pożyteczny; utilis,necessarius.
3. umiarkowany, przyjemny (o pogodzie); temperatus, , suavis (de coelo)
DŁUG. Hist. III p. 247 : dum mensis Martius, Aprilis et maior pars Mai calida, mansueta et a-a tempora edidissent.
II. skłonny, gotów; promptus
DŁUG. Hist. IV p. 226 : nos pro concordia et pace prosequenda sumus a-i etiam de iure nostro dimittere.
III. przygotowany, gotowy; paratus.
N. glossam Pol.
AGZ II p. 215 (a. 1469) : dum ... parati seu a-i ad hoc erunt alias «gdy szą na to zgotągą».
Cf. ib. XV p. 106 .

Więcej

Słowniki

Korpusy

Lista haseł
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)