- F.
- Th.
- Dc.
- S.
- H.
I.
res
A.
propr.
1.
zdjąć ciężar, wyładować; (onus) levare, evacuare (praec. navem).
N.
bombardas
bić z dział; iacula bombardis mittere
WAPOW. Chr. p. 148 : Turcus trecentas uno impetu bombardas in Mamaluchos e-ri fecit.
2.
mel
wybierać (miód); eximere, auferre
RevVlad p. 132 (a. 1598) : mel e-atur per alveatorem.
3.
med.
alveum
wypróżniać, przeczyszczać; vacuefacere, purgare (saec. XVI).
4.
refl. (de fluvio) wpadać; influere
(constr.
sq.
in c.
acc.
).
B.
transl.
1.
conscientiam (suam)
uspokoić (własne) sumienie, uwolnić (się) od odpowiedzialności; (se) culpa liberare.
Occ.
i. q. peccata confiteri
ConcPol VI p. 324 (a. 1586) : ut ... coramipsorum vicariis ... conscientias suas e-re possint.
2.
munus
zrzec się (godności); munere se abdicare
Tom. X p. 192 (a. 1528) : vos sponte vestra capitaneatum Slochoviensem e-re velletis (cf. ib. infra p. 193: vos ... capitaneatu eodem cedere velletis).
Simili sensu refl. , cf. infra 1427, 15.
II.
homines: uwolnić, oswobodzić (od zobowiązań, zarzutów, długów); liberare (v.
gr.
obligatione, infamatione, debito
sim.). Occ.
abs. ulżyć;
levare
PommUrk III p. 188 (a. 1293) : monasteria ... beneuole e-re et ad Dei honorem magis magisque promouere.
Syn. et iuxta posita
(absolvere (
DyplMog
p. 63, a. 1359
;
CodVit
p. 835,
a. 1429
et saepius), dimittere (
ŹrWaw II
p. 124,
a. 1512)
, (e)liberare (
DyplMog
p. 63, a. 1359
;
AKapSąd III
p. 66, a. 1497
et saepius),iustificare (
AGZ XVI
p. 259, a. 1495)
, libertare (
PommUrk V
p. 525, a. 1320).
Praec. refl. et pass.
α.
uwolnić się, pozbyć, wyzwolić, v.
gr.
(a) bello
(
DŁUG. Op.
p. 631
;
id. Hist. V
p. 465
;et saepius),
e difficultatibus (
CALLIM.
in
Tom. I, App.
p. 17
),
ira (
DŁUG. Op.
p. 81
)
, a morbo (
ib.
p. 320
)
,
etiam
a quiete
(i. somno:
ib.
p. 219
:
s. Cunegundis
a qua quiete se ... sequestrans et oculis licet repugnantibus e-ns, ad solita orationum ... studia remeabat
). Occ. ab eo genere monetae (
Tom. X
p. 79, a. 1528).
β.
munere, officio
sim. ustąpić ze stanowiska, zrzec się obowiązków; officio cedere
ArHist VI p. 209 (a. 1481) : de eadem causa et dicta commissionis execucione se in totum e-vit.
Syn.
se exuere (
ArPrawn VII p. LXVII, a. 1566)
.
Item omisso obi.
SchlUrk p. 438 (a. 1299) : in festo Sancte ... Trinitatis ... quinque consules ... per consules se e-ntes ... sagaciter eligantur.
ArPrawn V p. 518 (a. 1517) : procurator capituli sic electus ... triennio se e-re non possit neque onus recusare.Ita saepius.
Constr.
a.
sq.
abl.
separat.
b.
sq.
ab :
KodMp I p. 79 (a. 1263) : incolas ... ab omni ... grauamine ... e-ntes.
PommUrk V p. 525 (a. 1320) : eosdem mansos e-ndo et libertando ab omni honere exactionis.Ita saepius. c. sq. de :
AKap Sąd I p. 14 (a. 1432) : de onere procurationis ... e-ri petivit.Cf. Ita saepius. d. sq. ex. e. sq. adv.
Tom. VII p. 139 (a. 1524) : ut me inde e-re possim.