- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- L.
- A.
- H.
- Ha.
- N.
I.
propr. rozdzielanie, rozdawanie, nadawanie, (hojne) udzielanie; distributio, largitio,donatio
1.
rerum
concr. (v.
gr.
bonorum, elemosinarum, oblationum).
Occ.
α.
alimentorum
trawienie; ciborum concoctio, digestio
KlQu p. 87 (saec. XV ex.ex) : nec cessat interim (i. in somno ) digestio alimentorum et d-o.β. gotowość, usługi; prompta ad omnia obsequia voluntas,servitium
DANT. in Tom. VII p. 105 (a. 1524) : commendo me, d-em meam ... dominationi vestre ... suppliciter.
2.
rerum
abstr.
(v.
gr.dignitatis, humanitatis, miserationis, officii).
II.
transl.
A.
1.
zarządzanie, dysponowanie, kierownictwo; administratio, potestas administrandi, dispositio (v.
gr. bonorum, iuris et iustitiae).
2.
a.
urząd administratora, zarządcy;
dispensatoris munus et officium.
b.
dispensatio vestra
loco appellationis honorificae
CodVit p. 510 (a. 1420) : ut laborum meorum sub manibus d-is vestre fructum recipiam prestolatum.
B.
plan Boży,postanowienie, opatrzność Boska, łaska; divina dispositio, consilium, Dei providentia, gratia
PommUrk I p. 47 (a. 1177) : cum ... terre moderamina ditioni nostre Omnipotentis d-o mancipasset etc.
ArHist XI p. 149 (saec. XII) : divine d-is providencia.
VINC. p. 435 : placuit divine d-i.Ita saepius usque ad saec. XV.
Dicitur
divina (cf.
),
provida (
DŁUG. Op.
p. 77
)
, superna (
KodUJ I
p. 35, a. 1401
;
DokMp I
p. 421, a. 1418).
Per abundantiam divini consilii dispensatio (
Dogiel IV
p. 110, a. 1422),
item
divinae (supernae) dispensationis providentia (provisio) (
supra 43
et
KodUJ I
p. 35, a. 1401)
.
Constr. ad
I—II: a. abs. b. sq.
gen.
obi.
vel
subi.
III.
eccl. dyspensa, szczególne pozwolenie, zwolnienie od obowiązującego prawa przez prawowitą zwierzchność; explicant
GLb p. 32 : d-o
est juris communis et rigoris ejus per eum, ad quem spectat, provida relaxatio ... «sfolgovanye, rozvyązanye, popusczenye».
GLcerv p. 534 : d-o est rigoris iuris ... canonice facta relaxatio «dispensacya».
KodWp II p. 271 (a. 1309) : ad ... beneficium ... ecclesiasticum ... absque d-e Apostolice Sedis ... eligi.
CodEp II p. 112 (a. 1418) : de contractu matrimonii ... sub spe d-is ... celebrato.Ita saepius usque ad saec. XVI.
Syn.
absolutio (
StSyn IV
p. 113
;
DŁUG. Op.
p. 366
).
;
Dicitur
apostolica, Apostolicae Sedis (
supra 6
et
DyplMog
p. 154, a. 1552)
, episcopalis (
StSyn IV
p. 113
)
, papae (
ib.
p. 28
). Occurrit
praec.
in
locut. absque dispensatione Sedis Apostolicae (
KodWp I
p. 237, a. 1248
), (de) dispensatione (
KodWp I
p. 233, a. 1248
;
DyplMog
p. 154,
a. 1552)
, per dispensationem (
DŁUG. Op.
p. 350
)
, via dispensationis (
ArPrawn VI
p. 25, a. 1478)
.
Constr.
a. sq.
gen.
α.
subi.
,cf.
et saepius,
β.
obi.
StSyn IV p. 115 : quorum excommunicatorum d-o ad ... summum spectat pontificem.
DŁUG. Op. p. 366 : absolutio et d-o omnium ecclesiasticarum personarum, qui censuras ... contempserant.b. sq. ad:
Tom. IX p. 244 (a. 1527) : ubi i. Romae d-es ad hoc et illud quaeremus.c. sq. in c. abl.
StSyn IV p. 28 : dispensant episcopi in ... beneficio sine cura ... in aliis d-o pape requiratur.d. sq. pro
*KodMp I p. 154 (a. 1297) : pro recipientibus a receptis per symoniacam prauitatem d-o postulatur.
ArPrawn I p. 183 (saec. XV) : d-o racione studii pro non suscipiendis ordinibus ad certum tempus.
Tom. XV p. 530 (a. 1533) : d-o pro ... consule Elbingensi.e. sq. super
*KodWp I p. 237 (a. 1263) : d-em ... habet ab Apostolica Sede super ... beneficiis.
MPH VI p. 611 (saec. XV ex.ex) : cum d-e super defectu aetatis.
Dogiel I p. 186 (a. 1530) : d-em super impedimento consangvinitatis.Ita saepius.
IV.
podejrzenie,zarzut?
suspicio, crimen?
AKapSąd III p. 106 (a. 1506) : testes... ad verificandum d-em Nicolai ... super homicidio inducti.
ZabDziej IV 1, p. 54 (a. 1551) : plenipotens ... nomine ... Joannis ... muratoris ... recognovit, quia Bartholomeus ... socius eiusdem artificii ... satisfecit et purgavit sese ex d-e eiusdem Joannis.