Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DEBILIS

Gramatyka
  • Formydebilis
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -e
  • Część mowyprzymiotnik
Znaczenia
  • I.
    • 1. propr.
      • a. + languidus, infirmus, aeger. Item de animalibus
      • b. membris captus, mancus.
    • 2. transl. sine gratia, humilis
  • II.
    • 1. insufficiens, invalidus
      • a. concr.
      • b. abstr.
    • 2.
      • a. leve (vinum)
      • b. (color) languens, tenuis
    • 3. exiguus
    • 4. gram. defectivus, imperfectus nieprzechodni:

Pełne hasło

DEBILIS, -e
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • A.
  • N.
I. de hominibus
1. propr.
a. osłabiony, chory; languidus, infirmus, aeger. Item de animalibus ( CALLIM. Hist. p. 142 ). Abundat
KsgŁawKr p. 53 (a. 1369) : d-bus infirmorum hospitalis (cf. ib. p. 72, a. 1371).
Syn.
facile in aegritudinem cadens ( GŁOG. Phys. fol. b 4b) , infirmus ( Lites I p. 353, a. 1339 et saepius).
Opp.
robustus ( MPH V p. 845, a. 1473) , sanus ( ArPrawn I p. 245, saec. XV in.in).
b. kaleki, niedołężny; membris captus, mancus.
Constr. abs. vel sq. abl.
2. transl. niewiele znaczący, niskiego pochodzenia; sine gratia, humilis
KodKKr I p. 212 (a. 1338) : dominia d-iorum per infestas potentum occupaciones vsurpantur.
ZABOR. Tract. p. 24 : cumque adhuc regnantibus regibus d-iores nonnunquam opprimerentur, leges constitui placuit.
II. de rebus
1. nie dość silny, niedostateczny; insufficiens, invalidus
a. concr. , v. gr. oculi (i. q. hebetes MPH V p. 850, saec. XV ex.ex) , glacies ( PP V p. 136, a 1428) , fundamentum ( DŁUG. LibBen III p. 463 ).
b. abstr.
DyplMog p. 1 (a. 1220) : comes Budiuoy considerans ius suum d-e ... quia ... Nicolaus se praescriptione tuebatur.
DokMp II p. 245 (a. 1437) : ut humanorum actuum ... d-is condicio, que sepius ... in oblivionis errorem vertitur, scripturarum ... munimine roboretur.
Ita saepius, praec. in sermone phil. (v. gr.
BYSTRZ. Top. fol. q Ia : rationes probabiles d-em et non ... intensam faciunt cognitionem.
Id. AnalPr fol. e Va : propositio de inesse sit d-ioris virtutis quam propositio de necessario).
2.
a. (o winie) cienki; leve (vinum)
StSyn VI p. 49 (a. 1415) : quo (ed. quod) d-ius fuerit vinum, tanto minus de aqua est apponendum (cf. ConcPol VII p. 155, a. 1508).
b. (o kolorze) blady; (color) languens, tenuis
VITELO Persp. p. 162 : si in eodem loco ponatur corpus aequale priori, sed coloris d-is, non uidebitur illud corpus.
3. nikły, niewielki; exiguus
DŁUG. Hist. III p. 23 : Wladislaus Loktek d-e et pene nullum aerarium habuerit.
4. gram. t. t. ułomny, niezupełny; defectivus, imperfectus
GŁOG. Alex. I fol. 171b : verbum ... transitiuum ... est triplex ... d-is transitionis... quod potest regere omnem obliquum praeter accusatiuum, nisi ille accusatiuus fuerit proportionabilis significationi sue; exemplum de genetiuo, vt misereor insipientis; de datiuo, vt faueo tibi; de ablatiuo, vt fruor domino; de accusatiuo proportionabilis significationis, vt... curro cursum.
Id. Alex. II fol. m Ia : verba d-is transitionis non possunt regere accusatiuum aliene significationis.
Inde i. q. intransitivus; nieprzechodni:
ib. fol. b Ib : 'vado’ enim est verbum absolutum et d-e, non potens per se regere accusatiuum.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)