Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CULMEN

Gramatyka
  • Formyculmen
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -inis
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajnijaki
Znaczenia
  • I. propr.
    • 1. pars summa, fastigium (saec. XV—XVI)
    • 2. stramen, culmus
  • II. transl.
    • 1. dignitas, auctoritas, potentia.
    • 2. altitudo, summa
    • 3. munimentum, tutela, praesidium

Pełne hasło

CULMEN, -inis n.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • Ha.
  • N.
I. propr.
1. wierzchołek, szczyt; pars summa, fastigium (saec. XV—XVI).
N. glossas Pol.
GLcerv p. 519 : c-n id est summitas «wysokość», «szpica».
Praec.
domus, tecti et abs. : szczyt dachu, zwł. kryty słomą; dicitur de tecti fastigio, praec. culmo strato.
N. glossas Pol.
GLb p. 27 : c-n, summitas tecti, quae culmo cooperitur «visokoscz», «posshicye slomyane».
Visit. p. 532 (a. 1539) : vaporarium cum c-e alias «s poszyczyem».
Meton. dom; de domo ipsa.
2. poszycie słomiane, słoma; stramen, culmus
ArLit III p. 163 (saec. XV med.) : c-n «klocza».
MIECH. p. 55 : tentoria c-e et sicco gramine tecta.
II. transl.
1. wysoka godność, władza, znaczenie; dignitas, auctoritas, potentia.
Additur
a. gen. , v. gr. sacerdotii ( MPH VI p. 599, saec. XVI) , simili sensu divini honoris ( IANIC. p. 66, v. 15 ), dignitatis cardinalatus ( DŁUG. LibBen I p. 4 ) , item regii honoris ( KodMp IV p. 354, a. 1440) , terreni imperii ( DŁUG. Op. p. 243 ) , altioris status ( StPPP VII p. 469, a. 1468) . b. adi. , v. gr. apostolicum (syn. fastigium de dignitate papae DŁUG. Op. p. 341 ) , archiepiscopale ( id. Hist. I p. 294 ) , pontificale ( CodEp III p. 60, a. 1452 et saepius saec. XV ; simili sensu divinum: KodWp III p. 604, a. 1388 ; Dei summi devotum: KodUJ III p. 149, a. 1490), item per abundantiam regalis culminis fastigium ( Tom. I p. 41, a. 1509). Cf. Th. IV 1293,69 sqq.
N. meton. de persona ipsa dignitate praedita
KodMp III p. 246 (a. 1370) : ob grata et fidelia obsequia que nostro c-i (sc. Casimiro regi ) ... fideles nostri ... exhibuerunt.
Ib. I p. 438 (a. 1384) : in nostre celsitudinis ... presencia ... ciuis noster ... nostro c-i (sc. Hedvigi reginae ) exponere curauit, quod [etc. (cf.] KodPol III p. 330 et saepius in diplomatis regiis saec. XIV—XV).
CodEp II p. 88 (a. 1417) : ipsa scripta regio c-i ... destinare.
RFil XVI p. 335 (carmen Gregorii Sanocei) : proceres natu meliores regni et tocius c-a iusticie (cf. DŁUG. IV p. 531).
CRIC. p. 23, v. 74 : delecta sui mittit tria c-a regni.
Cf. Th. IV 1294,74 sqq.
N. de urbe
SSrSil I p. 332 (a. 1489) : Constantinopolim c-n Graeciae.
2. szczyt, najwyższy stopień, wyżyny; altitudo, summa , v. gr. virtutum ( PommUrk III p. 33, a. 1288 ; cf. Th. IV 1294,42 sqq.), perfectionis et soliditatis ( KodPol III p. 122, a. 1278 ; cf. Th. IV 1294,52), virginitatis ( DŁUG. Op. p. 197 ) , caelestis doni ( NIC. POL. p. 52, v. 107 ), beneficiorum ( AGZ VI p. 6, a. 1394) munificen tiarum ( CodVit p. 38, a. 1395).
3. ochrona, zabezpieczenie, opieka; munimentum, tutela, praesidium
CodPom I p. 72 (a. 1170) : omnibus sub c-e nostre potestatis degentibus.
KodWp III p. 69 (a. 1357) : ut ecclesia Gnesnensis sub c-e nostri regiminis in iuribus amplietur.
ZabDziej III p. 595 (a. 1489) : que ... in tempore geruntur ... expedit ... ut perpetuitatis signaculis certis et testium c-e roborentur (cf. AGZ II p. 232).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)