Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CINIS

Gramatyka
  • Formycinis
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -eris
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I. pulvis, in quem res combustae vertuntur.
    • 1. ex industria paratus (lignis combustis)
      • a. ad usum fabrilem (in arte coriaria et vitraria)
      • b. ad caerimonias poenitentiae ecclesiasticae
    • 2. qui rebus incendio destructis efficitur.
      • α. + in cinerem (-es) redigere penitus cremare (pass. conflagrare)
      • β. + in cineres abire comburi.
  • II.
    • 1. + terrae pulvis terrae, humus.
    • 2.
      • a. corporis mortui reliquiae.
      • b. mors.

Pełne hasło

CINIS, -eris m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B. (cineris,
  • cineres),
  • BJ. (ceneris,
  • cinerum),
  • A.
  • H.
  • Ha. (cineres),
  • N.
I. popiół (produkt spalenia); pulvis, in quem res combustae vertuntur.
Distinguitur
1. produkowany (przez spalanie drzewa); ex industria paratus (lignis combustis)
a. dla. celów przemysłowych (w garbarstwie i szklarstwie); ad usum fabrilem (in arte coriaria et vitraria)
KodWp I p. 261 (a. 1251) : fornacem, in qua liquantur c-es.
DŁUG. Hist. I p. 27 : Wysla fluvius ... picem, c-es fraxinos ... alveo suo subministrans.
Visit. p. 202 (a. 1512) : currus ... onusti... c-e pro arte sutoria concernente.
N. locut.
cineres laborare ( KsgLub p. 133, a. 1546). Indicantur mensurae vas ( CodPom I p. 611, a. 1250) , pensa ( BreslUB p. 65, a. 1296 ; CodSil VIII p. 110, a. 1373) , lasto vel lastus ( KsgMaz II p. 95, a. 1425 ; ib. p. 209, a. 1426) , tunna ( ib. p. 176 , a. 1426).
b. do kościelnych ceremonii pokutnych; ad caerimonias poenitentiae ecclesiasticae
StSyn IV p. 113 (a. 1420) : c-um vel frondium palmarumque benediccionibus se occupent.
N.
dies Cinerum popielec; quo ieiunium quadragesimale incipit
KodWp I p. 77 (a. 1213) : in die C-um.
Ita saepissime. Eodem sensu abs. pl.
RachJag p. 12 (a. 1389) : in crastino C-um.
Ib. p. 65 (a. 1390) : post C-es.
Ita saepissime.
2. powstały na skutek pożaru; qui rebus incendio destructis efficitur. Saepius apponitur favilla.
N. locut.
α. trans. in cinerem (-es) redigere spalić doszczętnie (pass. spłonąć); penitus cremare (pass. conflagrare)
Lites II p. 233 (a. 1238) : molendinum ... in c-em et favillam redigerunt.
DŁUG. LibBen I p. 428 : cum ... domus ob ... incendia ... in c-es redigeretur (cf. in naturam cineris id. Hist. III p. 156).
Eodem sensu
ad cinerem comburi :
BRUNO Qfr p. 414 : ut ... omnes mansiunculae ... ad c-em comburerentur.
Item
in cinerem (-es) convertere ( Lites II p. 216, a. 1312 et p. 326, a. 1413 ; cf. Th. III 1073,3 sq. ).
β. intrans. in cineres abire spłonąć; comburi.
II.
1. terrae proch ziemski, ziemia; pulvis terrae, humus.
2.
a. szczątki zmarłych; corporis mortui reliquiae.
N. locut.
in cineres redigi obracać się w proch, rozpadać się; dilabi, corrumpi
DŁUG. Op. p. 37 : cadaver ... in c-es et pulverem ... redactum.
PAUL. CR. p. 48, v. 208 : in c-es membra redacta.
b. meton. pl. śmierć; mors.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)