Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ARRIPIO

Gramatyka
  • Formyarripio, aripio
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana
Znaczenia
  • subito,raptim sumere (praec. arma vel alias res, quibus pugnatur), rapiendo suum facere.
    • β. ab aliquo (assentiente) sumere
    • γ. i. q. furari apprehendere,comprehendere (praec. in custodiam)
    • a. invenire, in aliquem incidere
    • 2. corripere, rabie afficere
    • 3. corripere, invadere.
    • I. transl.+ consilium, methodum, voluntatem 3. imperium 4. iter inchoare, moliri, aggredi, facere, praec.I i. q. capere fugere (saepe). consequi. proficisci.
    • I. auferre raptim se ad aliquid agendum conferre

Pełne hasło

AR-RIPIO s. ARIPIO s. A RH IPIO,-ere, -ripui, -reptum
  • F.
  • Th.
et
  • Bl. (adr-),
  • Dc.
BJ.
  • A.
  • N.
I. propr. A. aliquid
pochwycić coś gwałtownym ruchem,porwać (zwł. broń lub rzecz jakąś służącą jako broń), zagarnąć, przywłaszczyć sobie czyjąś własność; subito,raptim sumere (praec. arma vel alias res, quibus pugnatur), rapiendo suum facere.
N. a. rozszarpać i wziąć sobie po kawałku; discerpere et singulas particulas sibi sumere
Tom. I
p. 317 (a. 1518) : terra rubeo panno constrata fuit, qua precedentes sequentesque regem incedebant; ... recedente rege omnibus a-ndi daretur licentia,
β. wziąć od kogoś (za jego zgodą); ab aliquo (assentiente) sumere
TPaw I p. 433 (a. 1399) : Jan, Boguslaus et Nicolaus a-ntes apud Walterumipsorum quartum fratrem quindecim marcas... exemerunt illam medietatem (cf.
ib. IV p. 719 ).
γ. ukraść; i. q. furari
KsgKaz p. 484 (a. 1400) : et si eadem mulier alium a-ret, luget et sentenciatur pro furticinio. B. aliquem I. de hominibus a. złapać, przyłapać,pochwycić, ująć kogoś (zwł. w celu za-
trzymania); apprehendere,comprehendere (praec. in custodiam).
N. quasi transi
DŁUG. Op. p. 26 : mores blandi Cristinae ... quibus plures mortales se aspicientes ... velut quodam hamo a-bat.
a. zastać,spotkać kogoś; invenire, in aliquem incidere
KsgŁawKr p. 132 (a. 1375) : si quam debiti solutionem retardaret, promisit eam sine strepitu iudicii, ubicunque per eum a-tus fuerit, persolvere indilate.
KsgCzer p. 127 (a. 1407) : ubicunque ... fideiussores ipsum a-rent, sive in domo sive extra domum, ... detinebunt.
2. de daemonibus: porwać, opętać; corripere, rabie afficere
MARTIN. OP. Serm. fol. 106a : sanauit a-tos a demonio.
DŁUG. Op. p. 117 : adulescens Petrus ... a daemone a-tus.
ZabDziej II p. 85 (a. 1483) : eundem verbis turpibus diffamavit dicens: expediaris cum tuo Korawa, quod vos dyabolus a-at.
Cf. ARREPTICIUS ARREPTICIOSUS.
3. de motibus vel statibus animi et corporis: opanować, ogarnąć, napadać; corripere, invadere.
Constr.
A-B: a. abs.
a. sq. abl.
N. na czymś; in aliqua re
KsgRachKr II
p. 61 (a. 1385) : uxor, que pluribus furtis fuit a-ta (nisi per errorem omittitur in, cf. infra 42 sqq. ).
b. sq. per za coś; indicatur res apprehensa ZabDziej III
p. 225 (a. 1492) : eum manibus per crines a-ndo.
AKapSąd III p. 70 (a. 1499) : per cultrum eum a-uit.
Ib. II p. 753 (a. 1511) : dnus Mathias voluit per coleos dictum Blasium a-re.
c. sq. in c. acc.
*CodEp II p. 457 (a. 1445) : Tureae regem... in potestatem mox a-erunt suam.
d. sq. in c. abl.
KsgRachKr II p. 50 (a. 1381) : a-tus in recenti facto.
AKapSąd III p. 273 (a. 1500) : eandem in dicta silva a-ns.
AGZ XVII p. 390 (a. 1500) : quem ego solus a-ui in vyiolencia, quia advocatus theloneatores (ed. thelonalores) percussit.
AKapSąd III p. 190 (a. 1516) : ipsius kmethonem in ecclesia a-ns.
f. sq. apud TPaw III p. 433 cf. g. sq. ab: MARTIN. OP. Serm. fol. 106a cf. supra 24 ; ; DŁUG. Op. p. 117 cf.
I. transl. powziąć coś,przedsięwziąć, uczynić, dotrzeć do czegoś; inchoare, moliri, aggredi, facere, praec.I. consilium, methodum, voluntatem powziąć plan; i. q. capere
VAdAnt p. 172 : s. Adal- bertum venientia temptamina a semel a-ta voluntate revocare noti potuerunt.
BRUNO Pass. p. 214 : quid consilii a-imus? (immo viam consilii:
DŁUG. Hist. I p. 246 : proceres ... viam scelerati ... et ad ultimum dementis consilii a-unt.
Cf. infra 17).
Tom. XIII p. 14 (a. 1531) : quave ratione metodus a-ndus (sic! ). 2, fugam
uciec; fugere (saepe). 3. imperium objąć władzę; consequi. 4. iter udać się w drogę; proficisci.
N. dep.
*CodEp I 2, p. 160 (a. 1450) : quod non a-emur iter.
Simili sensu
a. callem itineris :
DŁUG. Op. p. 253 : angusti itineris a-tura callem seclusisti te in sanctarum virginum contubernium,b. gressus:
KsgKaz p. 305 (a. 1395) : resignavit bona sua omnia mobilia a-ndo gressus ad Sacratissimum Sanguinem, c. viam
*CodEp II p. 220 (a. 1428) : viam a-re.
N.
viam universae carnis umrzeć; mori
AGZ XI p. 189 (a. 1442) : si ... Nicolaum ab hac luce migrare contigerit, viam universae carnis a-re. d. peregrinationem:
DŁUG. Hist. V p. 261 : puerorum ... turba ... peregrinationem ... ad sanctum Michaelem ... a-uit. e. transitum fluminis
przeprawić się; superare flumen
*CodEp III p. 92 (a. 1456) : Turei a-uerunt transitum Danubii cum suis galeis armatissimis. 2. iudicium
rozpocząć sąd; incipere
RHist XLVII p. 155 (a. 1409) : nunc ergo sanctum et verum et iustum iudicium a-at manus vestra.
ŁASKI ComPriv fol. 258b : ex quo dominus iudicium a-erit et acceperit, aduocatus interroget cittatum. 6. laborem, munus, officium
objąć urząd, zadanie; suscipere. 7. locum aliquem (e. gr. castrum, limina sanctorum, pontem) dojść do jakiegoś miejsca, dotrzeć; pervenire ad aliquid.
N.
flumen:
CodPom p. 182 (a. 1198) : mete extenduntur usque ad locum, ubi ... riuulus cadit in fluuium Vetwza ..., a-toque itaque ibidem riuulo ... sursum cum utroque littore etc. 8. occasionem
skorzystać ze sposobności; capere. Simili sensu ansam :
Tom. V p. 371 (a. 1521) : ne ille ansam hanc a-at rem omnem inficiendi.
N. abs.
Tom. VI p. 343 (a. 1523) : a-uerunt hoc iterum nostri Poloni et specialiter domino archiepiscopo... egerunt gratias i de opera in satisfaciendo juribus. 9. otium, quietem
zażywać spokoju, spoczynku; otio, quiete jrui
VAdAnt p. 169: a-e tibi ocia contemplationis. SSrSifl p. 338 (a. 1428) : rex ... quietem a-re visus, mortalis vite lumen reliquit. IO. pugnam, rebellionem
wszczynać; incipere
DŁUG. Hist. I p. 411 : nihil de semel a-ta rebellione laxaverant.
IANIC. p. 186, v. 134: quo pugnam a-as tempore, quove loco? I. singularia
I. zabrać; auferre
StPPP XI p. 69 (a. 1482) : timens... ne eum ... Deus de hoc mundo inprovise a-ret
. 2. uprzątnąć? pur- 5 JO 15 20 25 30 35 40 45 50 55 g are?
AGZ XIII p. 564 (a. 1468) : pisces in ipsa piscina demissa capere debet et cum suis kmethonibus iuvare a-re ipsam piscinam. 3. intrans,
porwać się, zerwać; raptim se ad aliquid agendum conferre
MIECH. p. 365 : celeriter de campis Bialogród se a-ns fugit.
N. constr. c. inf.
AKapSąd III p. 377 (a. 1499) : altricantes ... a-uerunt attingere ... ad cultellos.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)