Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ALTER-1

Gramatyka
  • Formyalter
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -a, -um
  • Część mowyrzeczownikrzeczownikrzeczownikrzeczownik
  • Rodzajżeńskimęskinijaki
Znaczenia
  • I.
    • 1. unus e duobus
    • 2. unus (e pluribus).
  • II. secundus.
  • III. + alius non idem, diversus.
  • IV. quivis, quicumque alius
  • V.
    • a. + alteram
    • b. + alteri
  • VI. sensu admodum obscuro legitur

Pełne hasło

ALTER, -a, -um
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
[gen. sg. m.
alteri:
KsgKaz p. 283 (a. 1393) : censum ... alteri anni.
gen. sg. f.
alterae:
StPPP II p. 161 (a. 1405) : de clenodio medie altere crucis;
ita saepius (cf. Th.I 1730,46 sq. ), dat. sg. m.
altero:
Lites II p. 102 (a. 1413) : regi, duci vel eorum altero.
DŁUG. Hist. V p. 381 : duci altero.
ARect I p. 613 (a. 1522) : non sibj sed altero studentj (
cf. Th.I 1730, 55 sq. ), abl. sg. n.
alteri:
PP VI p. 2 (a. 1429) : in registro alteri antiquiori.
gen. pl. alterium?
DŁUG. LibBen I p. 208 : ab omnibus ... contributionibus regalibus et cuiuscunque alterium (nisi mendose pro alterius),
comp. alterior? cf. infra 437,43 sqq.]
I.
1. jeden z dwóch; unus e duobus (opp. uterque).
Eodem sensu etiam
unus a-r :
KsgPozn p. 434 (a. 1497) : ab uno puero 2 gr, a-r unus mortuus.
RachWaw p. 125 (a. 1529) : a decoloratione unius a-ius fornacis.
N. iur.
a-a pars strona przeciwna w sądzie; pars adversa in iudicio.
N. iuncturas
a-r ... a-r jeden ... drugi; hic ...ille.
Item
unus ... a-r; a-r ... alius; a-r ... reliquus :
KADŁUB. p. 135 : utrumque vicium est ... set a-um tutius, reliquum honestius.
2. jeden (z wielu); unus (e pluribus).
II. drugi; secundus.
Syn.
secundus :
ArHist VI p. 51 (a. 1476) : a-r videlicet secundus.
ZabDziej II p. 110 (a. 1483) : de a-o et secundo anno.
De tempore: poprzedni; praecedens
DŁUG. Hist. III p. 606 : die a-a praecedenti ad dictam conventionem venerat.
Tom. III p. 423 (a. 1515) : reginalis mtas … discessit ... a-a nocte.
N. iuncturam
medius a-r (altermedius) półtora; unus et dimidius
StPPP VIII p. 3 (a. 1376) : recepit a-am marcam.
Cf.
ib. p. 143 (a. 1385). RachJag p. 170 (a. 1393) : pro VI libris piperis ... recipiendo libram per I fert, facit mediam a-am marcam.
N.
a-a media crux, luna znaki herbowe szlachty; insignia nobilium Polonorum
StPPP II p. 161 (a. 1405) : de clenodio medie a-e crucis et corruli.
Ib. VII p. 329 (a. 1426) : in quorum armis media a-a luna et tres stelle.
Eodem sensu
dimidius a-r vel a-r dimidius ( StPPP VIII p. 315, a. 1389 et saepius).
III. inny, różny; non idem, diversus. Nonnumquam significat idem fere atque alius :
AGZ XIV p. 383 (a. 1453) : alius tenor erat in minuta et in cittatione a-r.
NIC. BŁ. Serm. I p. 36 : non est a-r diuitibus, a-r pauperibus.
AGZ XVIII p. 36 (a. 1471) : aliquo a-o genere retium.
DŁUG. Op. p. 327 : cum sibi ... a-o remedio succurrere nequiret.
Constr.
a. sq. a, ab.
b. sq. quam.
N.
a-i omnes et abs. i. q. ceteri
TPaw IV p. 557 (a. 1393) : sicut «ne zpasl» auenam cum vicinis a-is.
AKap Sąd III p. 228 (a. 1429) : omnia acta ... et a-as omnes causas consistoriales (
cf. ALIUS III).
Abs. loco subst. Iuncturae sollemniores
α. nullus a-r.
β. quisquam (aliquis) a-r.
γ. a-r alius :
AGZ XV p. 32 (a. 1465) : non a-i alio nisi sibi.
N. gen.
alterius obcy; alienus
RachJag p. 230 (a. 1393) : panis proprius, a-ius.
IV. jakiś, jakikolwiek inny; quivis, quicumque alius
StPPP VIII p. 396 (a. 1397) : potest recipere penas sicut a-r miles.
Eodem sensu
unus a-r :
ZapSądWp p. 389 (a. 1409) : est tam bonus nobilis, sicut vnus a-r.
AKapSąd III p. 230 (a. 1430) : ipsam ... cum uno a-o laico ... matrimonium ... contraxisse.
V. singularia
a. alteram i. q. binam?
AKap Sąd III p. 85 (a. 1502) : per III mensuras siliginis et a-am avene ... solvet.
b. alteri i. q. alterni
KodWp V p. 444 (a. 1426) : duo propugnacula ... cum a-is tignis modo pulchro.
VI. comp. w znaczeniu zupełnie niejasnym; sensu admodum obscuro legitur
APozn I p. 431 (a. 1470) : Simonem ... neque ipsius ... successores ipsi pueri aut a-iorum imperpetuum pro ... sorte bonorum ... inquietare debebunt.
StPPP VI p. 204 (a. 1523) : a-iori gradu mendose pro ulteriori.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)