- F.
- Th.
- S.
- BJ.
- A.
a.
saepe confunditur
cum
adicio, -ere
(cf.
s.
v.
):
StSyn II p. 30 (saec. XIII) : licet conspiratores per ... Toletanum et Aurelianense concilia multis penis addiciantur,cf. StPPP I p. 363, at alibi in eodem textu legitur: addicantur ( StSyn VII p. 11 , AConst p. 54 ) ; addicimus, addicit pro adicimus, adicit
KodMp II p. 90 (a. 1253) : addicimus eciam supradictis, quod etc.
KodKKr I p. 174 (a. 1325) : addicimus eciam, ut etc.Cf. etiam KodWp II p. 395 (a. 1326), KodPol I p. 270 (a. 1399), DŁUG. Op. p. 216, KodKWil I p. 373 (a. 1481) - ubi utrum verbum adicio an addico scriptor usurpare voluerit,ambigitur. At non est dubium,quin formae verbi addico pro adicio usurpentur
AGZ III p. 42 (a. 1368) : decem mansos ... damus ... addicentes specialiter et expresse, quod etc.
CodEp III p. 176 (a. 1473) : alia addicenda vestris amiciciis describere institui.
Tom. V p. 134 (a. 1520) : ut causam hanc ... terminemus, hoc etiam addicto, quod etc.b .3. sg. ind. perf. addicavit
PommUB p. 13 (a. 1290) : villam ... addicavit ... collegio;part. perf. addica tus
ib. p. 199 (a. 1270) : viris religiosis et addicatis ecclesiis ... adesse.
UrkBBr p. 221 (a. 1286) : cujus ... estis ... obsequio addicati.]
I. aliquid
1. alicui
a.
iur.
t. t. przyznać komuś prawo do czegoś;
publica auctoritate aliquid alicui
tribuere,assignare.
N.
locut.
decus diadematis
nadać koronę królewską; aliquem regio nomine donare
DŁUG. Hist. I p. 167 : decus diadematis regi illi (sc. Boleslao ) a-re in animum inducit (sc. Otto ).
N.
constr. c.
super
Dogiel I p. 426 (a. 1535) : quam dotem, una cum dotalicio ... dominae Hedvigi ... indicamus, inscribimus, assignamus et a-imus super toto comitatu Ruppinensi.
b.
zaliczać do;
adnumerare,in numero habere
GALL p. 460 : quodsi reges Polonos ... fastis indignos annualibus iudicatis, regnum Poloniae ... incultis barbarorum nationibus a-atis.
2.
simili sensu
transl.
alicui rei, in aliquid
DŁUG. Hist. III p. 378 : mandato ... regio conquievit et exactor et tributum, et tam ecclesiastica bona temporalia quam militaria in unam libertatem a-cta.
N.
locut.
suae necessitati
obrócić na swoje potrzeby; suis
usibus destinare
DŁUG. Op. p. 505 : hic (sc. episcopus ) insimulatus fuit ... thesaurum ... sustulisse et suae privatae necessitati a-sse.
II. aliquem
A.
1.
iur.
t. t.
alicui poenae
skazać na
jakąś karę; poena aliqua
multare.
N.
constr.
abs.
KADŁUB. p. 208 : arguitur de crimine, inscribitur ex nomine, a-itur innoxia.
2.
captivitati,
morti, neci, servituti
(ita saepius,etiam
transl.
)
oddać w niewolę,wydać na śmierć; in captivitatem (servitutem) redigere,ad mortem
dare.
N.
locut.
aliquem vitae pristinae
przywrócić życiu; alicui vitam
reddere
MIECH. p. 338 : mortui a-cti sunt uitae pristinae sedecim.
3.
zaliczyć do
związać z; numero inserere,cum aliquo
coniungere
VAdAnt p. 172 : hinc secundum regulae morem fratrum numero a-ctus (sc. Adalbertus ).
N.
constr. sq. dupl. acc.
KodMp IV p. 375 (a. 1441) : ipsum familiarem nostre regie maiestatis ... assumpsimus et a-ximus.
4.
zalecić; commendare
Tom. VI p. 19 (a. 1522) : cui nos omni studio regnumque et dominia ac omnes facultates nostras (vestra paternitas ) commendet et a-at.
Ib. XIV p. 257 (a. 1532) : a-eram … dominationi vestrae adolescentem nobilem, StanislaumWolski.
B.
refl.
1.
alicui
związać się z kimś;
alicuius necessitatem
inire.
N.
constr.
sibi aliquem
związać
kogoś z sobą; aliquem sibi
adiungere
CRIC. p.23,v. 70 : hanc (sc. virginem ) sibi proposuit ... Sismundus ... sacro ... a-re nexu.Cf.
2. alicui rei
a.
poświęcić się,oddać; se dare,intendere.
b.
narażać się (na
niebezpieczeństwo,pośmiewisko); se offerre (periculo,ludibrio
aliorum)
DŁUG. Hist. 11 p. 495 : barones ... Boleslaum ... fastidito ... duce Cunrado, pro quo toties periculis se ... a-xerant,... in ducem deligunt.Ib.
p. 96 : ampliori ... ego reatui subiaceo, qui publicam principatus mei dignitatem ludicris inferens ludibrio me a-xi.
C.
part.
perf.
2.
iur.
a.
alicui
stanowiący czyjąś własność (o
niewolniku,poddanym); proprius (de servo
vel eo,qui sub alicuius
dicione est)
Tom. IV p. 314 (a. 1518) : quod illi (sc. Ioanni Bonero ) decennio famulatu fuerim a-tus.
Ib. VIII p. 79 (a. 1526) : is ... docere et probare debebit se libere natum nullique a-tum seu mancipatum esse.
b. alicui territorio
α.
przypisany (do ziemi); adscriptus (glebae)
KodPol III p. 56 (a. 1254) : donauit eis seruos glebe … et fundum cuj addictj erant.
β.
podlegający kompetencji pewnego sądu ze względu
na miejsce popełnienia
czynu; is qui propter
locum facinoris
commissi ad certum iudicium pertinet
KodMp II p. 238 (a. 1317) : fures eciam et latrones, qui in metis ... ciuitatis fuerint deprehensi seu a-ti, idem aduocatus ... iudicabit.
3.
wykonujący jakieś rzemiosło,będący na żołdzie;
artem aliquam profitens,stipendia merens
CorpJP IV p. 42 (a. 1523) : capitanei locorum diligenter curabunt homines otiosos et vagabundos nullisque servitiis aut artificiis a-tos … perquirere.
DECIUS p. 68 : senatus edicto arma sumpta, milites stipendijs a-ti suscepti.
III.
1.
przyrzekać,obiecać;
promittere, polliceri
*SSrSil VII p. 116 (a. 1466) : ad hanc partem induxit principes et alios presentes, quod sibi auxilium a-erunt.
Ib. IX p. 172 (a. 1466) : multos principes ... ad suam ... partem retraxit, ei a-ntes auxilium ... prestituros.
Dogiel I p. 387 (a. 1474) : nos ... duci Georgio ... pro dote a-ximus et promisimus, a-imus et promittimus ... triginta duo milia florenorum.
Constr. :
a.
sq.
acc.
cf.
39.
b.
sq.
acc.
c.
inf.
cf.
c.
sq.
inf.
AGZ XI p. 461 (a. 1461) : et si aliquod dampnum exinde Vilhelmo sequeretur, eciam ipsum Iohannes compromisit liberare, a-ns ad ista ipsius consortem statuere.
d. aliquid in aliqua re
Dogiel I p. 414 (a. 1475) : Friderico ... triginta duo millia florenorum ... cum praefata filia nostra ... dare ... tenebimur ... ac in verbo nostro regio a-imus et promittimus.
N. locut.
alicui fidem (suam)
Tom. I p. 184 (a 1511): Gliński … in ducis Moscovie ditionem concessit atque illi jurejurando fidem suam a-xit.
Ib. VI p. 162 (a. 1522) : effecimus, ut ... prestito juramento quisque fidem illi a-eret.
2.
ap.
DŁUG.
sacramento a-re
zaprzysiąc kogoś,zobowiązać
przysięgą; iureiurando obstringere,sacramento adigere
Hist. I p. 438 : a sene patre et balteo cinctus et sacramento militari a-tus est.
Ib. II p. 118 : barones ... et proceres suos ordinationem ipsam caste servaturos novo sacramento a-xit.
Ib. IV p. 114 : qui (sc. Wladislaus rex ) ... caeteros ... militares homines, sacramento ... a-ctos, ad simplicem dimittit sponsionem.
Ib. p. 509 : plures ... Poloni in milites creati et sacramento militiae a-cti sunt.
IV.
iur.
1.
domagać się przed sądem;
postulare coram iudicibus
AGZ XII p. 174 (a. 1448) : nobil. Vincencius ... a-xit se alias «przipowedalsz» ex parte Margarethe ... pro obligacione ... contra dominam Heduigim.
StPPP II p. 613 (a. 1452) : domina Stachna ... a-bat se alias «przipouedala ssye» contra Nicolaum.
APozn I p. 200 (a. 1454) : consul ... a-xit alias «przypowyedzalschya» super bona Johannis Gecz … super trecentis mrc.
AGZ XVIII p. 158 (a. 1478) : que litera non est coram iudicio lecta, nam se idem Lopaczensky non a-xit alias «neprzypyeralsya», ut legatur.
2.
testes
wymieniać,podać świadków (o stronie); testes
nominare
KsgGrWp II p. 23 (a. 1391) : Jaszco quinque suos testes a-xit «narzekl» et sextum dixit, quod non potuit ... tam cito ... venire.
3.
sententiam inter aliquos
wydawać wyrok w
czyjejś sprawie; ferre sententiam in
causa alicuius
ArPrawn X p. 56 (a. 1398) : scultetos … citavit ad a-ndam per iuratos … sententiam inter eosdem.