Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ABDICO-1

Gramatyka
  • Formyabdico, obdico
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -are, -avi, -atum
Znaczenia
  • I. iur. repudiare aliquem,renuntiare alicui rei
  • II. missum facere, removere, repellere
    • 1.
      • a.
      • b. + alicui rei
      • c. + ab aliqua re
      • d. + a se
    • 2.
      • a. + ab aliquo
      • b. + ab aliqua re
      • c. + ex aliqua re
  • III.
    • 1. se daturum negare, detrahere
    • 2. recusare
  • IV. iur. dicitur de actione coloni (cmethonis), qui declarabat se dominum suum relinquere et ad alterum se recipere velle, qua in re etiam publicus futuri domini consensus necessarius fuit
    • 1. + a-re hominem
    • 2.
      • a. + a-ri se a-re ab aliquo
      • b. + homo (debite, ordinem terrestrem) a-tus

Pełne hasło

AB-DICO s. OBDICO, -are, -avi, -atum
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • A.
I. iur. t.t. wyrzekać się (kogoś), zrzekać (czegoś); repudiare aliquem,renuntiare alicui rei, cf. ABDICO -ere III.
Constr. :
1. aliquem (filium)wyrzec się, nie uznać syna; filium non suum esse declarare.
2. se a-re
a. aliqua re
DŁUG. Hist. V p. 161 : teloneis in terra et mari ... imponendis se et suos successores ... a-at.
N.
se a-re aliqua re ad aliquam rem
ArLit IV p. 273 (a. 1546) : ad quem decanatum se ... a-uit lectione Perspectiuae.
N. eodem sensu
a-ri
Tom. IV p. 260 (a. 1518) : res eo veniret, ut se ipse ... a-ri officio ... deberet.
b. ab aliqua re
AGZ XIX p. 402 (a. 1491) : a quibus omnibus partes predicte ... se et suos successores a-ant alias «wyrzekayą».
c. de aliqua re
AGZ XV p. 376 (a. 1499) : de quibus bonis Dorothea se a-vit alias «vyrzekla».
*SSrSil VIII p. 197 (a. 1463) : nisi id fecerint, ego me de obligacione mea in rebus vestris a-bo.
d. c. inf.
StPPP IX p. 198 (a. 1514) : a-erunt se imperpetuum nihil habere nec reseruare pro se.
e. abs.
DŁUG. LibBen I p. 479 : praepositus ... illius collationi ... renuntiando se a-vit.
3. aliquid.
N.
a-re aliquid alicui zrzec się czegoś na czyjąś korzyść; cedere alicui de aliqua re
KodPol II p. 637 (a. 1300) : a-ntes et resignantes ... abbati ... omne jus patronatus.
KodMaz(L) p. 260 (a. 1474) : omne ius, quod nobis in dicta terra ... competebat ... eidem a-ntes.
4. alicui rei
DyplMog p. 15 (a. 1244) : priusquam seculo renuntiarem eta-rem.
KodWp II p. 72 (a. 1293) : qui se, a-ntes seculo, Domino devoverunt.
DŁUG. Hist. V p. 265 : ne vitiosis moribus a-re sub principatu novi regis cogerentur.
II. porzucić, usunąć, oddalić, odtrącić; missum facere, removere, repellere
1. aliquem
a. non addito unde
AKapSąd I p. 120 (a. 1473) : qui ... subintroductas (sc. mulieres ) penitus a-rent.
b. alicui rei
MPH III p. 303 (a. 1480) : qui deinde regem Boleslaum ... propter varium suum crimen et peccatum ecclesie a-vit.
c. ab aliqua re
Tom. IV p. 175 (a. 1517) : qui eum ... a servitio militari ... a-arunt et repulerunt.
d. a se
KodWp I p. 131 (a. 1233) : concubinas ... precipimus ut a se penitus a-ent.
DŁUG. Hist. II p. 166 : ut Govoricium ... a se ... releget et a-et.
2. aliquid
a. ab aliquo
PrzywKr p. 15 (a. 1395) : dictas villas ... et quodlibet ius earum a nostris successoribus ... penitus a-ntes.
KodWp V p. 39 (a. 1403) : earum (sc. villarum ) possesionem ... a nobis nostrisque successoribus ... perpetuum segregamus et a-mus.
CodEp I 2 p. 246 (a. 1470) : ne respectum et rationem filiorum regiorum a se a-ent.
b. ab aliqua re
KodKKr I p. 238 (a. 1349) : easdem (sc. decimas ) ... a nostra mensa episcopali alienantes et a-ntes.
ArPrawn I p. 410 (a. 1544) : si animum ab omnibus vitiis a-bimus.
c. ex aliqua re
CodEp I 2 p. 146 (a. 1454) : res Prutenorum ex cura ... sua a-re proiicereque.
III.
1. odmówić,cofnąć; se daturum negare, detrahere
KodMp II p. 50 (a. 1232) : quod ... semel Deo dicatur, deinceps a-ri non potest.
2. odmówić, nie zgodzić się; recusare
*MPH II p. 59 : (a. 1151 —1159): quod vir Domini penitus a-vit, seque nullo pacto sacrilegas aedes reservare affirmabat.
IV. iur. t.t. odnosi się do czynności prawnej,mocą której poddany chłop oświadczał, że chce odejść od swego pana, a przejść do drugiego, przy czym nowy pan wyrażał na to swą zgodę; dicitur de actione coloni (cmethonis), qui declarabat se dominum suum relinquere et ad alterum se recipere velle, qua in re etiam publicus futuri domini consensus necessarius fuit, cf. ABDICATIO IV.
1. de domino a-re hominem
AGZ XIX p. 349 (a. 1473) : pro hominibus quos a-vit pars adversa.
Ib. p. 354 (a. 1482) : tu sibi hominem Petrum ortulanum, quem ... a-vit alias «odka sal», mittere non vis.
N. constr.
aliquem apud aliquem
ib. XV p. 30 (a. 1457) : hominem ... Wacz ... quem apud nobil. Katherinam ... a-vi (ter ).
2. de colono
a. a-ri vel se a-re ab aliquo
ArPrawn XI p. 3( a. fere 1450): quando a capitaneo aut ... burgrabio homines regales a-ntur (ed. ablicantur) … capitaneus aut ... burgrabius ... posset dicere: tu es meus colonus, ideo te nolo mittere.
AGZ XV p. 1 (a. 1457) : nobil. Jaczko ... iure evasit gsum Derslaum ... iuramento pro homine Hrin, qui se ab ipso Jaczkone de integra curia a-verat.
b. homo (debite, ordinem terrestrem) a-tus
Ib. XIV p. 397 (a. 1454) : Nicolaum hominem a-um.
Ib. XIX p. 374 (a. 1489) : hominem mittere Chwedor debite a-um.
Ib. 344 (a. 1469) : pro laborioso Stepan de Vaszylow in Chronow a-o (ed. abdicati) ordinem terrestrem (i. e. secandum o. t. ).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)