General
Full Entry
More

MACHINA

Grammar
  • Formsmachina
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -ae
  • Part of Speechnoun
  • Genderfeminine
Meaning Outline
  • I. + rotae oblivionis machinamentum (praec. bellicum)
    • 1. + Syn. pyxis tormentum tormentum bellicum (magnum vel parvum), quo globi ignei proiciuntur
    • 2. via sub terra cavata in (salis) fodina
    • 3. + tractilis ergata, trochlea
  • II.
    • 1.
      • a. + mundi (mundialis) constructio, opus
      • b. aedificium, structura
    • 2. machinatio, dolus

Pełne hasło

MACHINA, -ae f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • NG
  • L.
  • B.
  • L.
  • N.
  • A.
I. propr. maszyna, urządzenie mechaniczne (zwł. machina oblężnicza); machinamentum (praec. bellicum). Additur gen. explic. rotae ( VHedv p. 622 ; AH IX p. 197, a. 1438) ;. In imagine oblivionis :
DokSul p. 319 ( a. 1222) : ne firmum commodae rei aedificium oblivionis m-a possit dilapidare.
Praec.
1. działo, strzelba; tormentum bellicum (magnum vel parvum), quo globi ignei proiciuntur
Lites I p. 29 ( a. 1320) : eiecti per m-as et balistas.
Ib. p. 270 ( a. 1339) : virgo ... interfecta ... cum lapide m-e.
Ita saepe. Glossae Pol.
RFil XXIII p. 310 ( saec. XV) : m-a «puschca».
AGZ XII p. 349 ( a. 1472) : unam m-am alias «wfhnycza».
CracArt II p. 535 ( a. 1532) : pro m-is alias «hakownitze» tenetur sibi florenos 8.
GLcerv p. 626 : m-a bellica est opus fabrile, quo in bello vtimur «działo».
Syn. pyxis ( Podol. p. 15, a. 1494 ; Tom. III p. 169, a. 1514) , tormentum ( AKap p. 222, a. 1574) .
2. sztolnia; via sub terra cavata in (salis) fodina
MatGórn p. 274 ( a. 1524) : contractum ... ratione ... m-ae seu stollae per illos iam construi coeptae ... confirmamus.
Ib. p. 287 ( a. 1578) : m-as ... ad exhauriendas illas montanas aquas.
3. tractilis wciągarka, wciągnik; ergata, trochlea
SSrSil XVII p. 56 (a. 1506) : m-am gerit tractilem, qua de subjecto fluvio maxima ... tigna subducuntur.
II.
1. meton.
a. mundi (mundialis) wszechświat (pojęty jako mechanizm); constructio, opus. Glossa Pol.
GLb p. 61 : m-a mundi «okrąg swyata».
b. konstrukcja, gmach; aedificium, structura
Lites II p. 122 (a. 1337) : ad tocius orthodoxe fidei m-am supportandam ... castrum capitale ... provide construxit.
DŁUG. Hist. V p. 459 : excelsam suae potentiae m-am repentino atque insperato ... fine amissurus.
2. transl. podstępy fortel, intryga; machinatio, dolus.
N. tyrannidis :
DŁUG. Οp. p. 71 : dissolvens tyrannidis suae m-am et labia loquentium dolos et falsitates confundens.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)