General
Full Entry
More

EXCUSO

Grammar
  • Formsexcuso
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -are, -avi, -atum
Meaning Outline
  • I.
    • 1. abstr. excusationem afferre, purgare, defendere (homines vel res abstr.). Praec. refl. et mediopass. (saepe coram iudice).
    • 2. levare, expedire (debitis).
  • III. defendere, protegere, tueri

Pełne hasło

EXCUSO, -are, -avi, -atum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • A.
  • Ha.
  • N.
[pass. sensu act. cf. infra 1363,25 .]
I.
1. uwolnić od zarzutów, wytłumaczyć, usprawiedliwić; excusationem afferre, purgare, defendere (homines vel res abstr. ). Praec. refl. et mediopass. (saepe coram iudice).
2. uwolnić, oswobodzić (od zobowiązań); levare, expedire (debitis).
Praec. refl. et mediopass.:
wymawiać się, uchylać (od czegoś); detrectare, recusare, renuere.
Syn.
se excipere ( AKapSąd I p. 80, a. 1451).
N. simili sensu act.
DŁUG. Hist. V p. 504 : interpositionem ... de reconciliando Georgio ... pontifici et Ecclesiae Kasimirum ... regem ... non e-turum (v. l. recusaturum) fore.
Cf. Th. V 2,1306, 61 sqq.
Constr. Ad 1—2: indicatur quid
a. sq. acc.
JAC. PAR. Serm. fol. 114a : secundus vocatus cenam e-ns (alluditur ad Vlg. Luc. 14,76 sqq.).
b. sq. ab :
WŁODK. Tract. p. 30 : per sacramentum ... matrimonii e-atur actus venereus a peccato mortali.
Id. ScrSel II p. 375 : non potest ab erroris vicio e-ri.
CodVit p. 1049 (a. 1423) : per quas occasiones nequaquam a fide sic nobis promissa poteris e-ri.
Ita passim saec. XV—XVI, cf. Th. V 2,1302,6 sqq., 64 sqq. c. sq. circa:
StPPP VIII p. 478 (a. 1398) : circa solucionem huiusmodi pecuniarum unus per alterum se non debet e-re.
d. sq. de :
PommUrk II p. 54 (a. 1258) : hec elemosina ... nos e-at ... de commissis.
ArPrawn I p. 18 (saec. XV in.in) : ad e-ndum et expurgandum se de huiusmodi sedicione.
Ita saepius, cf. Th. V 2, 1302,3 sqq. e. sq. ex:
ArHist VIII p. 314 (a. 1499) : ex omnibus querelis... me decenter domino e-bo.
f. sq. in c. abl.
DokMp I p. 423 (a. 1406) : incolae non debent se e-re in aliis damno.
g. sq. super
*KodWp II p. 163 (a. 1298) : decano ... se super hoc ... e-nte.
h. sq. acc. c. inf.
ZabDziej II p. 468 (a. 1488): quod cum Nicolaus ... se honeste e-sset non fuisse in culpa.
ArHist VIII p. 319 (a. 1499) : venientes ad me e-bant se ad bellum moturos, dicentes se contribucionem dedisse.
Cf. Th. V 2,1306,11 sqq. Indicatur qua re a. sq. abl. , v. gr. legitima (-is) excusatione (-ibus) ( CodVit p. 388, a. 1417 ; StPPP III p. 18 ) , domestica necessitate ( AKapSąd III p. 239, a. 1480) , legali impedimento ( ArPrawn X p. 18, a. 1393) , damno (cf. supra 1362,53 ), praetextu inopiae ( StSyn III p. 52 ), cett. b. sq. in c. abl.
WŁODK. Op. p. 425 : si tamen subditus existat, e-atur in dubio probabili iusti belli iuvando suum dominum.
c. sq. per :
KodMp II p. 34 (a. 1227) : per suos nuncios et literas sufficientes se e-ntes.
Cf. supra 1362,40.
N. locut. refl.
unus per alterum (alium), (cf. supra 1362,44 et StSyn IV p. 96 et saepius). Adduntur adv. , v. gr. honeste ( ZabDziej II p. 468, a. 1488) , merito ( StSyn III p. 52 ) , propitialiter ( KodWp I p. 330, a. 1258) , rationabiliter ( DokKKr I p. 29, a. 1313), item locut. adv. in haec verba ( AKapSąd III p. 106, a. 1506) .
III. bronić, ochraniać, zabezpieczać; defendere, protegere, tueri
CodVit p. 13 (a. 1387) : rex Polonie ... tenetur ipsum defendere, protegere, e-ri.
StPPP X p. 52 (saec. XV in.in) : apposicio ... erecto mucrone fortiter suorum dedecus substantivorum e-bat.
Ita saepius saec. XV—XVI, cf. Th. V 2,1303,60 sqq.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)