General
Full Entry
More

DISPERGO

Grammar
  • Formsdispergo, despergo, dispargo
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -ere, -si (-ssi), -sum
Meaning Outline
  • I. propr.dissipare, disicere, diffundere.
    • α. + ignem per neglegentiam immittere.
    • β. + capillos dissolvere.
    • 2. delere,destruere, devastare
    • B. transl.
      • 1. (largiter) praebere, distribuere.
      • 2. dissipare, perdere
      • 3. divulgare, diffundere
  • II. deturbare, dispellere, dissipare, expellere
    • 1.
    • 2.

Pełne hasło

DISPERGO s. DESPERGO s. DISPARGO, -ere, -si (-ssi), -sum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc. (-are),
  • L.
  • A.
  • N.
I. res
  • A.
propr. rozpraszać, rozrzucać, roznosić,rozprowadzać; dissipare, disicere, diffundere. Additur in omnem ventum ( VINC. p. 388 ). Occ.
α. ignem zaprószyć; per neglegentiam immittere.
β. capillos rozpuścić; dissolvere.
Additur
ad brachia ( RFil XXV p. 140, saec. XV med.med). Glossae Pol.
RFil XVI p. 360 (a. 1428) : «rozstarchac» d-re capillos.
Ib. p. 344 (a. 1446) : d-sa comas «rostarchala».
Constr.
a. sq. abl. b. sq. de (... ad)
AKapSąd II p. 778 (a. 1513) : protunc de manibus ipsius inducentis d-erunt pecuniam ... ad lutum.
StPPP IX p. 254 (a. 1546) : cophinum ... diruit et siliginem de eodem despersit.
c. sq. in c. acc. (vel abl. ). d. sq. per.
2. niszczyć,rujnować,pustoszyć; delere,destruere, devastare (bona, domum, villam sim.).
B. transl. et in imagine
1. (hojnie) rozdawać; (largiter) praebere, distribuere.
Additur
large ( VAdAnt p. 11, 3).
Inde sensu latiore:
trwonić, marnować; prodige diffundere, dilapidare.
Additur
inutiliter ( ArPrawnX p. 47, a. 1396).
Constr.
a. abs. b. sq. pro
*MPH II p. 3 (saec. XII in.in) : iussus est pro Christo d-re divicias.
2. rozbić, zniszczyć; dissipare, perdere (unitatem Ecclesiae).
3. rozgłaszać, rozpowszechniać, roznosić; divulgare, diffundere (famam sim.).
Constr.
a. sq. inter
*KH V p. 594 (a. 1402) : opus laudabile dignum sit preconio et tanto lacius inter homines d-ndum sit.
b. sq. per :
AKap p. 6 (a. 1526) : de quo mala fama per totam civitatem ... fuit d-sa.
II. animantia:rozpraszać, rozpędzać, wypędzać; deturbare, dispellere, dissipare, expellere
1. homines.
N.
iudicium :
StPPP VIII p. 522 (a. 1398) : Nicolaus ... veniens in equis ad iudicium ... notario minas de interficiendo inposuit ... et propterea iudicium d-sum est et surrexit.
AGZ XI p. 86 (a. 1434) : incumberunt ... penam ... pro eo, quod iudicium moverunt, violenter d-erunt.
Medio pass. rozpraszać się, rozchodzić; dissolvi, digredi. In imagine de mente hominis: rozpraszać, szarpać; distrahere
NIC. BŁ. Serm. I p. 383 : vitijs omnibus quasi per multa d-itur mens, quaerit nec inuenit, vbi requiescere possit.
Cf. Th. V 1 1411, 16 sq.
2. bestias. Glossa Pol.
RFil XXV p. 155 (saec. XV med.med) : lupus d-it, «rosganya, targa» oves.
Item in imagine
(oves Christi sim.).
Constr. ad
1—2: a. indicatur quo vel ubi? sq. in c. acc. vel per. b. indicatur unde? sq. ab vel de.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)