- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- L.
- A.
- N.
I.
de actionibus
concr.
A.
de animantibus
1.
propr. biegać (zwł. tu i tam), rozbiegać się, krążyć; (huc illuc) currere, cursare.
Glossa
Pol.
RFil XXIV p. 69 (post a. 1415) : non d-bat, «ne przebegala so» per coreas et plateas.Inde fere i. q. włóczyć się; vagari
CIOŁ. Lib. II p. 240 : cum nonnulli fame proprie et honoris immemores per thabernas et loca illicita et inhonesta diuagentur et d-ant, crimina ... committendo.
ArHist V p. 104 (a. 1446) : ipsa ... ab ... marito recessit et hincinde d-bat, que sic vagabunde d-ns prolem ex aliis acquisiuit per adulterium.Ita saepius.
Constr.
a.
sq.
abs.
b.
sq.
acc.
spatii
NIC. BŁ. Serm. I p. 98 : facilius sciunt d-re decem miliaria ad forum, quam decem passus facere ad ecclesiam.c. sq. abl. loci. d. sq. ab. e. sq. ad. f. sq. ex :
DŁUG. Hist. V p. 657 : d-bantque frequentius commendatores ex Prussia in Hungariam.g. sq. in c. acc. h. sq. in c. abl. i. sq. inter:
MARTIN. OP. Serm. p. 401 nlb. : d-unt inter nos et Deum angeli.Ita saepius. j. sq. intra:
Tom. III p. 6 (a. 1514) : Moscorum dux ... amens furensque intra arcem Smoleńsk d-bat.k. sq. per. l. sq. versus :
ArHist XII p. 392 (a. 1370) : fratrem ... versus quamcunque partem provincie d-ntem.
2.
trans. przemierzać, przebiegać;
i. q. (huc et illuc) percurrere.
3.
zbiec, uciec, odejść; abire, abscedere, aufugere
KodWp I p. 132 (a. 1233) : iudicia secularia ... non pertractent d-ntes de claustris suis.
Ib. III p. 606 (a. 1388) : si prefatus Petrus ... ab ipso molendino exiret fugiendo et d-ndo.Fortasse huc quoque spectat
KsgGrWp I p. 56 (a. 1388) : Potrko ... optinuit suam causam super Jaszcowa ... quemadmodum conquesta fuit super ipsum et d-sit de judice.
4.
singularia
a.
działać;
agere
KodMp I p. 131 (a. 1286) : non solum contra nos tradicionibus clamdestinis insultabat, verum eciam tanquam capitaneus d-ndo nos ... de nostro dominio eicere ... non neglexit.Cf. infra 53 sqq.
b.
sq.
per
przesuwać, wodzić po czymś, głaskać; tangere, palpare, mulcere
*CodSil V p. 302 (a. 1340) : quas feminasiam manibus ... ceperat contrectare, dum videlicet duobus digitis ... d-ret per businum.
B.
de rebus
1.
de fluviis: płynąć; fluere, currere,
v.
gr.
in medio villae (
KodMaz(K)
p. 441,
a. 1238—1247)
, illuc (
CodSil X
p. 78, a. 1316)
,
per Russiam a superiore Scythia (
MPH III
p. 676, saec. XV ex.ex)
, inter prata (
DŁUG. LibBen III
p. 143
)
, in arvis Illiacis (
IO. VISL.
p. 176, v. 74
).
Occ.
sq.
in
c.
acc.
wpływać, wpadać;
influere, illabi
KodMp III p. 25 (a. 1338) : riuulos et fluuios ... d-ntes in Dunaiecz.
2.
sq.
per
a.
rozbiegać się, rozprzestrzeniać się, rozchodzić się; diffundi,perfundi, extendi, divulgari (propr. et meton.— saec. XV—XVI).
b.
geom. przechodzić przez coś;
transire.
3.
varia et singularia
a.
rozciągać się, być położonym; extendi, situm esse
KodMp IV p. 4 (a. 1386) : allodium suum ... prout in suis metis d-it, resignare.
b.
de moneta: być w obiegu; in usu esse
TPaw IV p. 235 (a. 1398) : tenetur soluere duas sexagenas monete d-ntis.
c.
odbywać się, dziać się; agi, fieri
ChrMP p. 494 : fit itaque utrinque conflictus, non sine utrorumque laesione d-sus.Cf.
d.
ginąć,
niszczeć; perire, dilabi
PommUrk VII p. 290 (a. 1329) : que geruntur in tempore, ne simul cum lapsu temporis pretereant et d-ant.
II.
de actionibus
abstr.
1.
rozważać,rozumować;
considerare,ratiocinari
MATTH. Rat. p. 2 : mente d-ns, quae possint esse patri motiva tam diligentis instantiae.
ArPrawn IV p. 498 (a. 1423) : de prescripcione possessionum hic d-ndum.Ita saepius.
Item
secum :
NIC. BŁ. Serm. I p. 306 : quidam timent ... ne non possint ferre paenitentiam eis iniunctam, sic secum d-ntes: ad quid vis poenitere eqs.?
DŁUG. Hist. I p. 344 : quid horum mallet ad quodve se verteret, tacitus secum, deinde et in frequenti suorum consilio d-bat.Praec. phil. rozumować czyli przechodzić od jednego sądu do drugiego,od przesłanek do wniosków itp. ; ratiocinari i. ratiocinando ab una propositione ad aliam transire.
Constr.
a.
abs.
STOB. Parv. fol. I IIIa : intellectus ... intelligit, componit, dividit vel d-it.Ita saepius.. b. sq. ab ... ad :
GŁOG. Porph. fol. a IIb : scientia est quidam motus rationis procedentis et d-ntis a premissis ad conclusionem.Ita saepius. c. sq. ab ... in :
BYSTRZ. Log. fol. a IIIa : ratio est rationalis anime virtus faciens d-re a causa in causatum.Ita saepius. d. sq. de ... ad :
BYSTRZ. Log. fol. a Vb : homo ... componendo et diuidendo d-it de vno ad aliud.e. sq. de ... in :
GŁOG. Alex. I fol. Qq VIa : ratio est vis quedam faciens d-re de causa in causatum.
2.
sq.
per
przechodzić coś,dokonywać przeglądu (w mowie,piśmie);
perlustrare, persequi, percurrere (de scriptoribus,
saec. XV).