- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- A.
- L.
- A.
ZabDziej II p. 19 (a. 1482) : abscisionem digitis,
abl.
pl.
digitibus:
ZapHer
p. 61 (a. 1504)
:
distersis digitibus.
Cf.
Th.
V 1,1122, 73.]
I.
propr. palec u ręki (lub nogi) ludzkiej;
unum e quinque membris manus (pedis) hominum.
Digiti partes nominat
SZYDL. p. 15 : supprema pars uniuscuiusque d-i vertex vel caput appellatur, infima vero pars vocatur radix seu primum membrum.
Distinguitur
1. magnus, pollex (cf.
s.
v. ).
2. secundus, demonstrativus, index, salutaris (cf.
s.
v. ).
3.
tertius, famosus, impudicus, infamis, medius, verpus (cf.
s.
v. ).
Glossa
Pol.
GLb p. 31 : d-us famosus, «srzedny palyecz», dicitur impudicus, verpus.
4.
quartus, anularis, fidius, medicinalis (cf.
s.
v. ).
Glossae
Pol.
DŁUG. LibBen III p. 355 : d-um ... annularem, alias «kczyuk».
GLb p. 7 : anularis d-us «pyerscyenny».
5. auricularis, minimus (cf.
s.
v. ).
Locut.
α.
denudatus sicut digitus in manu:
Lites I p. 208 (a. 1339) : vidit post exercitum eorum mulieres penitus denudatas sicut d-um in manu, quas exspoliaverunt.
β.
digitum labiis admovere, obicere
de gestu silentium iubentium
CodEp III p. 246 (a. 1476) : in quantis nunc obversemur periculis, quis dicere vel sufficiat vel audeat; obicio labiis d-um.
Tom. VII p. 383 (a. 1525) : mallemus ... potius silere et salutarem labris d-um ... admovere.
γ.
digito demonstrare
pokazać palcem, wykazać coś konkretnie; plane ostendere
FormJ p. 46 : dum ...causam huiusmodi occupacionis mee et verbo et d-o demonstrassem eqs.
BYSTRZ. AnalPost fol. i VIIIa : nec etiam potest demonstrari sensu vel d-o.Cf. Tom. XIII p. 145 (a. 1531).
Simili sensu
aliquid digito conscribere :
VAdAnt p. 20, 16 : ibi quoque ... ultimam partem uitę deguit et uerę religionis exemplar omnibus, qui in Christo pie uiuere uolunt, d-o conscripsit.
δ.
digito (suo) tangere
mieć z czymś styczność; aliquid attingere
MARTIN. OP. Marg. fol. m 4b : clerici prompti sunt alijs pondus penitentie imponere, sed suo d-o non curant tangere.
NIC. BŁ. Serm. I p. 386 : multi iudices statuunt leges, quas cogunt seruare inferiores, soli autem d-o eas tangere nolunt.
ε.
per digitos inspectare, respicere
patrzeć na coś przez palce, udawać, że się nie widzi; aliquid dissimulare
CRIC.
in
Tom. VII p. 303 (a. 1525) : civitates vero hanc spiritualium et nobilitatis ruinam ... per d-os leti inspectant.
KOMOR. p. 254 : prelati subditorum defectus per d-os respiciunt, propter quod una cum subditis damnabuntur.
ζ.
extremis (summis) digitis attingere
powierzchownie wspominać;
i. q. obiter
(saec. XVI).
η.
(duos) digitos (-um) erigere (ponere)
podnosić (lub kłaść na czymś) palce na
znak przysięgi; gestus iurantium
KsgRachKr II p. 53 (a. 1383) : Nicolaus ... in pura fide sua erecto d-o suo coram consilio et sub pena sui colli devovit ludos taxillorum coctorum eqs.
ArPrawn X p. 24 (a. 1393) : Burkardus errexit d-um racione satisdationis in ... causis, quas habet cum Hancone ... et econverso Hanco d-um errexit (cf. DokMp I p. 417, a. 1418).
ZabDziej I p. 85 (a. 1470) : iuramentum prestare alias duos d-os ponere.
Eodem sensu
digito praestare (promittere)
ŁASKI ComPriv fol. 2 l7a : qui coram iudice causam inchoat, pro qua oporteat ipsum et d-o prestare cautionem eqs.
Ib. fol. 250b : illi promittere tenentur d-o et lingua ratihabitionem in lucro et damno.
Item
duobus digitis attingere (
ZabDziej I
p. 86,
a. 1470
:
duobus d-is attingere patrimonium suum),
iurare (
ArPrawn X p. 419, a. 1414 : super donacione vero sui dotalicii ... debet iurare 2 d-is),obtinere (
CracArt II p. 356, a. 1538 : sententiatum est, quod prefati coniuges duobus d-is obtinere debent de forma iuris),solvere (
AKapSąd III p. 15, a. 1462 : solvam ego duobus d-is et solus librum habebo),etiam verbo omisso? (
StPPP IX p. 15, a. 1417 : famulus ex parte Petri terminum prorogauit ... et debet testamento suo duobus d-is idem Petrus ... infra 3 septimanas).
II.
meton. et
transl.
1.
palec jako nazwa najmniejszej miary długości; mensura, cui digiti transversi longitudo est.
N. locut.
α. transversum (latum) digitum na szerokość palca
(saec.
XVI).
β.
astr.
digiti ecliptici :
ALBERT. p. 133 : d-i ecliptici seu puncta minuta casus tam in solari, quam in lunari eclipsi.
2.
nat.
a.
Hermetis
zimowit jesienny; Colchicum autumnale Linn.
GLr I
p. 120
.
b.
crucis, Veneris
farbownik lekarski;
Anchusa officinalis Linn.
GLr I
p. 274
.
c.
digiti citrini
barszcz zwyczajny; Heracleum sphondylium Linn.
GLr I
p. 257
.
3.
palec Boży (o władzy, ingerencji i działalności Bożej); de Dei potestate,virtute.
Dicitur v. gr.
Christi (
AH XXIV
p. 187,
saec. XV)
, Dei (
JAC. PAR. Serm.
fol. 59b
;
DŁUG. Hist. V
p. 193
).
;
Simili sensu de satana
VAdAnt p. 10,10 : nil sciunt uel faciunt, extra quod d-us satanę in eorum cordibus scripsit.Cf. etiam DŁUG. Hist. I p. 133 .