General
Full Entry
More

DIALECTICA

Grammar
  • Formsdialectica, dialetica
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -ae
  • Part of Speechnoun
  • Genderfeminine
Meaning Outline
  • ars bene disserendi,logica (saec. XV—XVI).
    • α. + docens utens)
    • β. + temptativa

Pełne hasło

DIALECTICA s. DIALETICA, -ae f.
  • F.
  • Th.
  • L. [
  • NR
  • ST R
  • ON Y:490]
[formae decl. Gr. :gen. sg. dialectices:
GIEŁCZ. fol. A lb : dyaletices commoditates (infra in arte dyaletices).
ARect II p. 107 (a. 1545) : libri Dialectices Caesarii. acc. sg. dialecticen: GIEŁCZ. fol. A lb in textu corrupto.]
dialektyka,sztuka rozumowania,logika; ars bene disserendi,logica (saec. XV—XVI).
N.
m. ae. etymologiam
WROCŁ. Epit. fol. a Ib : d-a ... dicitur a 'logos’ Grece, quod est 'sermo’ Latine, et 'yca’ 'scientia’, quasi scientia de sermone vero vel falso.
Definitiones in textibus phil. obviae
BYSTRZ. Elench. fol. t IVa : dicit frequenter philosophus, quod d-a est interrogatio contradictionis.
Id. AnalPr fol. a IIb : d-a est, que percontanti id est inquirenti est interrogatio contradictionis, sed syllogisanti ipsa est sumptio partis apparentis et probabilis.
Id. Top. fol. n Ib: dicere ... per ea, que sunt probabilia ... convenit d-e, cum ... sit inquisitiua veri et falsi.
Ib. fol. 154b : per inquisitionem veri apud nos ipsos et per obuiationem quoad alterum ... consequimur finem d-e, qui est veritatis probabilis cognitio.
WROCŁ. Epit. fol. a Ib : d-a secundum Auicennam est scientia considerans de secundis intentionibus adiunctis primis.
GŁOG. Anal. fol. 67a : logica vel d-a probabiliter disputat de principiis omnium scientiarum.
Distinguitur
α. docens (opp. utens)
BYSTRZ. Elench. fol. t IIIb : d-a docens est alicuius generis siue subiecti determinati, quia est de syllogismo dialectico, qui est vnum genus scibile determinatum et ab omnibus alijs generibus scibilibus distinctum ... d-a vtens non est alicuius generis determinati, quia vtitur syllogismo dialectico, qui est ex quibusdam probabilibus et communibus.
GŁOG. Anal. fol. 82a : d-a docens est, que docet et tradit regulas arguendi et sylogisandi; utens vero est discursus et processus ab vno in aliud et hec reperitur in qualibet scientia (citatur Paulus de Venetiis ).
Ita saepius.
β. temptativa :
BYSTRZ. Elench. fol. s IIIa : quidam syllogismus est litigiosus ... alius sophisticus ... de istis autem est d-a temptatiua.
Ib. fol. s IVa : idiotae sine arte participant id, de quo est artificialiter d-a temptatiua.
Item
inquisitiva
id. Top. fol. 158b : triplicem esse d-am, scilicet inquisitiuam, obuiatiuam et exercitatiuam(cf. contextum).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)